Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu wiedza o społeczeństwie w zakresie podstawowym
dla klasy I szkoły ponadgimnazjalnej
| Dział | Temat (rozumiany jako lekcja) | Wymagania na ocenę dopuszczającą Uczeń: | Wymagania na ocenę dostateczną Uczeń: | Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: | Wymagania na ocenę bardzo dobrą Uczeń: | Wymagania na ocenę celującą Uczeń opanował wymagania na ocenę bardzo dobrą, a ponadto: |
| 1. Rzeczpospolita Polska jako demokratyczne państwo prawne | 1.-2. (1.1. – 1.2) Rzeczpospolita jako demokratyczne państwo prawne. | – zna podstawy ustroju Rzeczypospolitej | – omawia zasady ustroju zawarte w konstytucji | – rozróżnia władzę ustawodawczą, wykonawczą, sądowniczą i terytorialną w Rzeczypospolitej | – ocenia realizację zasady praworządności w Polsce | – analizuje podstawy prawne ustroju Rzeczypospolitej, określa wady i zalety konstytucji |
| 2. Młody obywatel w urzędzie | 3. (2.1) Obywatelstwo polskie i unijne. | – wyjaśnia pojęcie obywatelstwa | – zna dokumenty, które regulują kwestie prawne obywatelstwa – omawia zasady nabywania obywatelstwa | – porównuje prawa obywatela w Rzeczypospolitej i UE | – analizuje zasady nabywania obywatelstwa polskiego i unijnego | – uzasadnia swoją opinię na temat nieakceptowania przez Polskę prawa do podwójnego obywatelstwa |
| 4. (2.2) Uzyskiwanie podstawowych dokumentów. | – wie, jak uzyskać podstawowe dokumenty: dowód osobisty, paszport, prawo jazdy | – wyjaśnia podstawowe pojęcia związane z tematem: obowiązek meldunkowy, dowód rejestracyjny, paszport, faktura VAT | – potrafi wypełnić wnioski o wydanie podstawowych dokumentów | – analizuje dane dotyczące PESEL – omawia różnice przy rejestracji różnych pojazdów | – uzasadnia konieczność posiadania świadectwa homologacji dla danego typu samochodu | |
| 5. (2.3) Udział obywatela w wyborach i referendach. | – zna formy udziału obywateli w życiu publicznym | – omawia czynne i bierne prawo wyborcze | – porównuje wybory na Prezydenta RP, do Parlamentu, samorządów terytorialnych i Parlamentu Europejskiego | – potrafi przedstawić system wyborczy w Rzeczypospolitej | – analizuje przyczyny niskiej frekwencji obywateli w wyborach i referendach | |
| 6. (2.4) Konstytucyjne prawo obywatela do informacji. | – wie, co to jest informacja publiczna | – omawia prawo obywatela do informacji publicznej | – rozróżnia sposoby udostępniania informacji publicznej | – analizuje powody odmowy podania informacji publicznej | – ocenia problem jawności życia publicznego | |
| 7. (2.5) Procedury odwoławcze od decyzji urzędów. | – zna dokumenty, które regulują procedury odwoławcze postępowania administracyjnego | – potrafi wypełnić podanie i złożyć zażalenie na decyzję publiczną | – rozróżnia formy odwoławcze od postępowania administracyjnego; omawia proces odwoławczy w Rzeczypospolitej | – potrafi uzasadnić potrzeby zastosowania postępowania odwoławczego | – dokonuje oceny problemów występujących w środowisku, w sprawie których można by skierować petycje do władz lokalnych | |
| 3. Prawo i sądy | 8. (3.1) Pojęcie prawa i norm prawnych. | – zna podstawowe pojęcia związane z prawem | – rozróżnia rodzaje norm prawnych; omawia funkcje prawa | – wskazuje poszczególne elementy normy prawnej: hipotezę, dyspozycję i sankcję | – ocenia kondycję naszego prawa; wyjaśnia, jakie prawo jest „dobre” | – potrafi interpretować zapisy przykładów norm prawnych |
| 9. (3.2) Podstawowe zasady prawa i funkcjonowania sądów. | – wymienia konstytucyjne zasady funkcjonowania sądów | – wyjaśnia znaczenie zasady domniemania niewinności | – omawia najważniejsze zasady procesowe gwarantowane w konstytucji | – potrafi wyjaśnić znaczenie udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości | – analizuje pracę i funkcjonowanie polskiego wymiaru sprawiedliwości; sądownictwo polskie porównuje z sądownictwem w prawie anglosaskim | |
| 10. (3.3) Źródła i gałęzie prawa. | – zna źródła prawa obowiązującego w Polsce | – omawia hierarchię aktów prawnych w Polsce | – rozróżnia gałęzie i dziedziny prawa | – analizuje poszczególne działy prawa międzynarodowego i europejskiego | – uzasadnia, jakie znaczenie dla funkcjonowania państwa ma hierarchia aktów prawnych | |
| 11. (3.4) Wybrane zagadnienia prawa polskiego. | – wyjaśnia podstawowe pojęcia: przestępstwo, prawo karne, prawo cywilne, pozew itp. | – omawia poszczególne dziedziny prawa; wie, czym się zajmują | – potrafi sformułować dowolny pozew do sądu i uzasadnić go | – potrafi napisać akt oskarżenia dotyczący naruszenia dowolnego artykułu prawa karnego | – potrafi interpretować wybrane przepisy kodeksu karnego | |
| 12. (3.5) Uczestnicy procesu sądowego. | – wymienia uczestników procesu karnego i cywilnego | – wyjaśnia poszczególne pojęcia związane z procesem karnym i cywilnym | – rozróżnia kolory żabotu, lamówek i mankietów sędziów, prokuratorów, obrońcy i radcy | – uzasadnia rolę czynnika społecznego w sądzie | – analizuje osobowe źródła dowodowe i instytucję świadka koronnego | |
| 13. (3.6) Przebieg postępowania sądowego. | – zna etapy procesu karnego; wyjaśnia podstawowe pojęcia | – omawia główne prawa, jakie przysługują ofierze, sprawcy i świadkowi przestępstwa | – sporządza zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa | – ocenia problem obowiązku powiadomienia o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu | – uzasadnia znaczenie mediacji w procesie karnym i cywilnym | |
| 14. Prawo i sądy − lekcja powtórzeniowa. | ||||||
| 15. Prawo regulatorem życia społecznego –lekcja sprawdzająca. | ||||||
| 4. Bezpieczeństwo | 16. (4.1)Organy odpowiedzialne za porządek i bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. | – wymienia instytucje, które realizują zadania w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego w Rzeczypospolitej | – omawia zadania instytucji odpowiedzialnych za porządek i bezpieczeństwo wewnętrzne: Policji, ABW, Agencji Wywiadu, CBA, Straży miejskiej, Straży Granicznej, Ochrony kolei i BOR-u | – określa podstawowe uprawnienia policji i służb odpowiedzialnych za porządek i bezpieczeństwo wewnętrzne | – przedstawia przykłady nadużywania uprawnień przez policję i inne służby odpowiedzialne za porządek i bezpieczeństwo | – ocenia działalność instytucji odpowiedzialnych za porządek i bezpieczeństwo |
| 17. (4.2) Problemy przestępczości w Polsce. | – wyjaśnia pojęcie przestępczości i patologii społecznej; zna jej przejawy | – charakteryzuje zjawiska patologiczne wśród młodzieży | – rozróżnia sposób postępowania i kary wobec nieletnich ze względu na wiek | – proponuje sposoby uniknięcia przestępstwa i przeciwdziałania mu | – uzasadnia swoją opinię na temat odpowiedzialności za popełnione zbrodnie | |
| 18. (4.3) Przepisy prawne dotyczące sprzedaży i konsumpcji alkoholu, papierosów i narkotyków. | – zna przepisy dotyczące sprzedaży napojów alkoholowych, używania tytoniu i wyrobów tytoniowych | – wymienia kary, jakie grożą za wytwarzanie, sprowadzanie, udzielanie, ułatwianie i nakłanianie do zażywania substancji psychotropowych i odurzających | – potrafi przedstawić sposób walki z „dopalaczami” | – przedstawia argumenty za lub przeciw legalizacji narkotyków lekkich w Polsce | – uzasadnia swoje stanowisko dotyczące zdelegalizowania wyrobów tytoniowych | |
| 5. Edukacja i praca w Polsce i w Unii Europejskiej | 19. (5.1) Prawa i obowiązki ucznia. | – zna genezę praw dziecka | – omawia prawa i obowiązki ucznia | – charakteryzuje dokumenty, które odnoszą się do praw ucznia | – dowodzi, czy instytucje, które zajmują się ochroną praw ucznia, spełniają swoje zadanie | – analizuje dokumenty prawne; wyciąga wnioski |
| 20. (5.2) Szkolnictwo wyższe w Polsce i w Europie. | – zna strukturę szkolnictwa wyższego w Rzeczypospolitej i w Europie | – omawia zasady przyjmowania na wyższe uczelnie w Polsce i Europie | – charakteryzuje programy unijne dotyczące szkolnictwa wyższego | – rozróżnia systemy nauki w zależności od organizacji zajęć i ze względu na organ prowadzący | – uzasadnia potrzebę podejmowania nauki w szkole wyższej | |
| 21. (5.3) Polska w strefie Schengen. | – wie, co to jest strefa Schengen i z czym ją powiązać | – wyjaśnia podstawowe pojęcia związane ze strefą Schengen | – charakteryzuje warunki bezpiecznego podróżowania po świecie | – ocenia fakt przystąpienia Polski do strefy Schengen | – uzasadnia korzyści i zagrożenia wynikające z członkostwa Polski w strefie Schengen | |
| 22. (5.4) Zatrudnianie młodzieży i podejmowanie działalności gospodarczej. | – zna możliwości zarabiania przez młodych ludzi | – podaje, jakie umowy mogą zawierać młodzi ludzie i jakie są zasady opodatkowania ich dochodów | – charakteryzuje ogólne zasady podejmowania pracy i zakładania własnych przedsiębiorstw w Unii Europejskiej | – sporządza Europass-CV | – uzasadnia korzyści i zagrożenia wynikające z podejmowania działalności gospodarczej przez młodych ludzi | |
| 6. Prawa człowieka | 23. (6.1) Pojęcie i geneza praw człowieka. | – wyjaśnia znaczenie pojęcia prawa człowieka i wymienia ich naturalne cechy | – rozróżnia trzy generacje praw człowieka i podaje przykładowe prawa | – omawia najważniejsze dokumenty związane z prawami człowieka | – przedstawia historyczny rodowód praw człowieka | – analizuje dokumenty dotyczące praw człowieka |
| 24. (6.2) Podstawowe prawa i wolności człowieka. | – wyjaśnia znaczenie pojęć: prawa i wolności człowieka | – wymienia podstawowe prawa i wolności człowieka | – wyjaśnia, co oznacza, że prawa człowieka są powszechne, przyrodzone i niezbywalne | – charakteryzuje najważniejsze postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Konwencji o Prawach Dziecka | – ocenia Konstytucję Rzeczpospolitej pod kątem praw człowieka | |
| 25. (6.3) Przykłady łamania praw człowieka. | – wyjaśnia znaczenie pojęcia: łamanie praw człowieka,i podaje ich przykłady | – wyjaśnia przyczyny łamania praw człowieka | – przedstawia na wybranych przykładach, w jaki sposób i dlaczego we współczesnym świecie są łamane prawa człowieka | – ocenia skuteczność ochrony praw człowieka w Polsce i na świecie | – bierze udział w debacie klasowej, szkolnej lub internetowej na temat wybranych praw człowieka | |
| 26. (6.4) Ochrona dóbr osobistych – prawo do prywatności. | – wyjaśnia, na czym polega prawo do prywatności | – wymienia ochronę danych osobowych i prawa obywatela w kontaktach z mediami jako przykłady prawa do prywatności | – wyszukuje przykłady naruszania prawa do prywatności | – ocenia skuteczność ochrony dóbr osobistych w kontekście prawa do prywatności | – uzasadnia potrzebę funkcjonowania prawa, które chroni dobra osobiste | |
| 7. Ochrona praw i wolności | 27. (7.1) Gwarancje ochrony praw człowieka w RP. | – zna podstawę prawną ochrony praw człowieka w Polsce | – przedstawia główne środki ochrony praw i wolności w Polsce | – wyszukuje przykłady działań podejmowanych w celu ochrony praw człowieka przez wybrane instytucje | – charakteryzuje działalność sądów powszechnych i administracyjnych, Trybunału Konstytucyjnego i Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji | – ocenia, na ile zawarte w Konstytucji RP gwarancje praw człowieka są wystarczające |
| 28. (7.2) Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka. | – zna instytucje państwowe powołane do ochrony praw i wolności człowieka | – opisuje sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka | – określa podstawowe zadania Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka | – ocenia, czy w Polsce są przestrzegane prawa dziecka i prawa ucznia | – pisze prostą skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka według podanego wzoru | |
| 29. (7.3) Europejski system ochrony praw człowieka. | – zna Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu | – przedstawia strukturę międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka: system międzyrządowy (system uniwersalny i systemy regionalne) i organizacje pozarządowe | – określa sposób złożenia petycji do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu | – charakteryzuje działalność instytucji wchodzących w skład Europejskiego systemu ochrony praw człowieka | – uzasadnia znaczenie działalności Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu dla ochrony praw człowieka | |
| 30. (7.4) Działalność organizacji pozarządowych. | – wyjaśnia znaczenie pojęcia „organizacja pozarządowa” | – wymienia najważniejsze organizacje pozarządowe ochrony praw człowieka działające w Polsce i na świecie | – przedstawia na przykładach działania podejmowane przez ludzi i organizacje pozarządowe broniące praw człowieka | – charakteryzuje działalność organizacji pozarządowych w Polsce | – w miarę swoich możliwości włącza się w wybrane działania organizacji pozarządowych | |
| 31. (7.5) Przejawy szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii i homofobii. | – wyjaśnia znaczenie pojęć: szowinizm, rasizm, antysemityzm, ksenofobia i homofobia | – rozpoznaje przejawy rasizmu, szowinizmu, antysemityzmu, ksenofobii i homofobii | – charakteryzuje szowinizm, rasizm, antysemityzm, ksenofobię i homofobię | – uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się omawianym formom dyskryminacji i braku tolerancji | – uzasadnia swoje stanowisko dotyczące zaangażowania się w wybrane działania na rzecz równości i tolerancji | |
| 32. Prawo człowieka jako istoty ludzkiej w świetle dokumentów międzynarodowych – lekcja powtórzeniowa. | ||||||
| 33. Prawa człowieka w Polsce i na świecie – sprawdzian wiadomości. | ||||||
| 34. ( ) Naruszanie praw człowieka w wybranych dziedzinach. | – wymienia dziedziny, w których dochodzi do naruszania praw człowieka | – poszukuje informacji z różnych źródeł na temat naruszania praw kobiet i dzieci | – przedstawia przykłady naruszania praw w kontekście wolności wyznania, prawa do edukacji i praw humanitarnych | – charakteryzuje wybrane przejawy naruszania praw człowieka w wybranych dziedzinach | – opracowuje założenia do projektu, który ma zaradzić naruszaniu praw człowieka w omawianych dziedzinach |