Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z chemii

To jest chemia 1 zakres rozszerzony klasa II.

Propozycje wymagań programowych na poszczególne oceny (IV etap edukacyjny) przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz w części 1 podręcznika dla liceum ogólnokształcącego i technikum To jest chemia 1. Chemia ogólna i nieorganiczna, zakres rozszerzony

1. Budowa atomu. Układ okresowy pierwiastków chemicznych.

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• wymienia nazwy szkła i sprzętu laboratoryjnego
• zna i stosuje zasady BHP obowiązujące
  w pracowni chemicznej
• wymienia nauki zaliczane do nauk przyrodniczych
• definiuje pojęcia: atom, elektron, proton, neutron, nukleony, elektrony walencyjne
• oblicza liczbę protonów, elektronów
  i neutronów w atomie danego pierwiastka chemicznego na podstawie zapisu
• definiuje pojęcia: masa atomowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej, masa cząsteczkowa
• podaje masy atomowe i liczby atomowe pierwiastków chemicznych, korzystając
  z układu okresowego
• oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych, np. MgO, CO₂
• definiuje pojęcia dotyczące współczesnego modelu budowy atomu: orbital atomowy, liczby kwantowe (n, l, m, m_s), stan energetyczny, stan kwantowy, elektrony sparowane
• wyjaśnia, co to są izotopy pierwiastków chemicznych na przykładzie atomu wodoru
• omawia budowę współczesnego modelu atomu
• definiuje pojęcie pierwiastek chemiczny
• podaje treść prawa okresowości
• omawia budowę układu okresowego pierwiastków chemicznych (podział na grupy, okresy i bloki konfiguracyjne)
• wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne należące do bloku s, p, d oraz f
• określa podstawowe właściwości pierwiastka chemicznego na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym
• wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne zaliczane do niemetali i metali

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia przeznaczenie podstawowego szkła
  i sprzętu laboratoryjnego
• bezpiecznie posługuje się podstawowym sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi
• wyjaśnia, dlaczego chemia należy do nauk przyrodniczych
• wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami: masa atomowa, masa cząsteczkowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej
• podaje treść zasady nieoznaczoności Heisenberga, reguły Hunda oraz zakazu Pauliego
• opisuje typy orbitali atomowych i rysuje ich kształty
• zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej Z od 1 do 10
• definiuje pojęcia: promieniotwórczość, okres półtrwania
• wymienia zastosowania izotopów pierwiastków promieniotwórczych
• przedstawia ewolucję poglądów na temat budowy materii od starożytności do czasów współczesnych
• wyjaśnia budowę współczesnego układu okresowego pierwiastków chemicznych, uwzględniając podział na bloki s, p, d oraz f
• wyjaśnia, co stanowi podstawę budowy współczesnego układu okresowego pierwiastków chemicznych (konfiguracja elektronowa wyznaczająca podział na bloki s, p, d oraz f)
• wyjaśnia, podając przykłady, jakich informacji na temat pierwiastka chemicznego dostarcza znajomość jego położenia w układzie okresowym

Ocena dobra:

Uczeń:

• wyjaśnia, czym zajmuje się chemia nieorganiczna i organiczna
• wyjaśnia, od czego zależy ładunek jądra atomowego i dlaczego atom jest elektrycznie obojętny
• wykonuje obliczenia związane z pojęciami: masa atomowa, masa cząsteczkowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej (o większym stopniu trudności)
• zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych Z od 1 do 36 oraz jonów o podanym ładunku, za pomocą symboli podpowłok elektronowych s, p, d, f (zapis konfiguracji pełny i skrócony) lub schematu klatkowego, korzystając z reguły Hunda i zakazu Pauliego
• określa stan kwantowy elektronów w atomie za pomocą czterech liczb kwantowych, korzystając z praw mechaniki kwantowej
• oblicza masę atomową pierwiastka chemicznego o znanym składzie izotopowym
• oblicza procentową zawartość izotopów w pierwiastku chemicznym
• wymienia nazwiska uczonych, którzy w największym stopniu przyczynili się do zmiany poglądów na budowę materii
• wyjaśnia sposób klasyfikacji pierwiastków chemicznych w XIX w.
• omawia kryterium klasyfikacji pierwiastków chemicznych zastosowane przez Dmitrija I. Mendelejewa
• analizuje zmienność charakteru chemicznego pierwiastków grup głównych zależnie od ich położenia w układzie okresowym
• wykazuje zależność między położeniem pierwiastka chemicznego w danej grupie i bloku energetycznym a konfiguracją elektronową powłoki walencyjnej

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• wykonuje obliczenia z zastosowaniem pojęć ładunek i masa
• wyjaśnia, co to są siły jądrowe i jaki mają wpływ na stabilność jądra
• wyjaśnia, na czym polega dualizm korpuskularno-falowy
• zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych Z od 1 do 36 oraz jonów wybranych pierwiastków chemicznych, za pomocą liczb kwantowych
• wyjaśnia, dlaczego zwykle masa atomowa pierwiastka chemicznego nie jest liczbą całkowitą
• wyznacza masę izotopu promieniotwórczego na podstawie okresu półtrwania
• analizuje zmiany masy izotopu promieniotwórczego w zależności od czasu
• porównuje układ okresowy pierwiastków chemicznych opracowany przez Mendelejewa (XIX w.) ze współczesną wersją
• uzasadnia przynależność pierwiastków chemicznych do poszczególnych bloków energetycznych
• uzasadnia, dlaczego lantanowce znajdują się w grupie 3. i okresie 6., a aktynowce w grupie 3. i okresie 7.
• wymienia nazwy systematyczne superciężkich pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej większej od 100

1. Wiązania chemiczne

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcie elektroujemność
• wymienia nazwy pierwiastków elektrododatnich i elektroujemnych, korzystając z tabeli elektroujemności
• wymienia przykłady cząsteczek pierwiastków chemicznych (np. O₂, H₂) i związków chemicznych (np. H₂O, HCl)
• definiuje pojęcia: wiązanie chemiczne, wartościowość, polaryzacja wiązania, dipol
• wymienia i charakteryzuje rodzaje wiązań chemicznych (jonowe, kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane)
• podaje zależność między różnicą elektroujemności w cząsteczce a rodzajem wiązania
• wymienia przykłady cząsteczek, w których występuje wiązanie jonowe, kowalencyjne i kowalencyjne spolaryzowane
• definiuje pojęcia: orbital molekularny (cząsteczkowy), wiązanie σ, wiązanie π, wiązanie metaliczne, wiązanie wodorowe, wiązanie koordynacyjne, donor pary elektronowej, akceptor pary elektronowej
• opisuje budowę wewnętrzną metali
• definiuje pojęcie hybrydyzacja orbitali atomowych
• podaje, od czego zależy kształt cząsteczki (rodzaj hybrydyzacji)

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• omawia zmienność elektroujemności pierwiastków chemicznych w układzie okresowym
• wyjaśnia regułę dubletu elektronowego i oktetu elektronowego
• przewiduje na podstawie różnicy elektroujemności pierwiastków chemicznych rodzaj wiązania chemicznego
• wyjaśnia sposób powstawania wiązań kowalencyjnych, kowalencyjnych spolaryzowanych, jonowych i metalicznych
• wymienia przykłady i określa właściwości substancji, w których występują wiązania metaliczne, wodorowe, kowalencyjne, jonowe
• wyjaśnia właściwości metali na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego
• wyjaśnia różnicę miedzy orbitalem atomowym a orbitalem cząsteczkowym (molekularnym)
• wyjaśnia pojęcia: stan podstawowy atomu, stan wzbudzony atomu
• podaje warunek wystąpienia hybrydyzacji orbitali atomowych
• przedstawia przykład przestrzennego rozmieszczenia wiązań w cząsteczkach (np. CH₄, BF₃)
• definiuje pojęcia: atom centralny, ligand, liczba koordynacyjna

Ocena dobra:

Uczeń:

• analizuje zmienność elektroujemności i charakteru chemicznego pierwiastków chemicznych w układzie okresowym
• zapisuje wzory elektronowe (wzory kropkowe) i kreskowe cząsteczek, w których występują wiązania kowalencyjne, jonowe oraz koordynacyjne
• wyjaśnia, dlaczego wiązanie koordynacyjne nazywane jest też wiązaniem donorowo-akceptorowym
• wyjaśnia pojęcie energia jonizacji
• omawia sposób w jaki atomy pierwiastków chemicznych bloku s i p osiągają trwałe konfiguracje elektronowe (tworzenie jonów)
• charakteryzuje wiązanie metaliczne i wodorowe oraz podaje przykłady ich powstawania
• zapisuje równania reakcji powstawania jonów i tworzenia wiązania jonowego
• przedstawia graficznie tworzenie się wiązań typu σ i π
• określa wpływ wiązania wodorowego na nietypowe właściwości wody
• wyjaśnia pojęcie siły van der Waalsa
• porównuje właściwości substancji jonowych, cząsteczkowych, kowalencyjnych, metalicznych oraz substancji o wiązaniach wodorowych opisuje typy hybrydyzacji orbitali atomowych (sp, sp², sp³)

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• wyjaśnia zależność między długością wiązania a jego energią
• porównuje wiązanie koordynacyjne z wiązaniem kowalencyjnym
• proponuje wzory elektronowe (wzory kropkowe) i kreskowe dla cząsteczek lub jonów, w których występują wiązania koordynacyjne
• określa typ wiązań (σ i π) w prostych cząsteczkach (np. CO₂, N₂)
• określa rodzaje oddziaływań między atomami a cząsteczkami na podstawie wzoru chemicznego lub informacji o oddziaływaniu
• analizuje mechanizm przewodzenia prądu elektrycznego przez metale i stopione sole
• wyjaśnia wpływ rodzaju wiązania na właściwości fizyczne substancji
• przewiduje typ hybrydyzacji w cząsteczkach (np. CH₄, BF₃)
• udowadnia zależność między typem hybrydyzacji a kształtem cząsteczki określa wpływ wolnych par elektronowych na geometrię cząsteczki

1. Systematyka związków nieorganicznych

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia zjawisko fizyczne i reakcja chemiczna
• wymienia przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych znanych z życia codziennego
• definiuje pojęcia: równanie reakcji chemicznej, substraty, produkty, reakcja syntezy, reakcja analizy, reakcja wymiany
• zapisuje równania prostych reakcji chemicznych (reakcji syntezy, analizy i wymiany)
• podaje treść prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego
• interpretuje równania reakcji chemicznych w aspekcie jakościowym i ilościowym
• definiuje pojęcia tlenki i nadtlenki
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne wybranych tlenków metali i niemetali
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania tlenków co najmniej jednym sposobem
• ustala doświadczalnie charakter chemiczny danego tlenku
• definiuje pojęcia: tlenki kwasowe, tlenki zasadowe, tlenki obojętne
• definiuje pojęcia wodorotlenki i zasady
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne wybranych wodorotlenków
• wyjaśnia różnicę między zasadą a wodorotlenkiem
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania wybranej zasady
• definiuje pojęcia: amfoteryczność, tlenki amfoteryczne, wodorotlenki amfoteryczne
• zapisuje wzory i nazwy wybranych tlenków i wodorotlenków amfoterycznych
• definiuje pojęcia: kwasy, moc kwasu
• wymienia sposoby klasyfikacji kwasów (ze względu na ich skład, moc i właściwości utleniające)
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne kwasów
• zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów
• definiuje pojęcie sole
• wymienia rodzaje soli
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne prostych soli
• przeprowadza doświadczenie chemiczne mające na celu otrzymanie wybranej soli w reakcji zobojętniania oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• wymienia przykłady soli występujących w przyrodzie, określa ich właściwości i zastosowania
• definiuje pojęcia: wodorki, azotki, węgliki

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wymienia różnice między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną
• przeprowadza doświadczenie chemiczne mające na celu otrzymanie prostego związku chemicznego (np. FeS), zapisuje równanie przeprowadzonej reakcji chemicznej, określa jej typ oraz wskazuje substraty i produkty
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne tlenków
• zapisuje równianie reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej Z od 1 do 30
• opisuje budowę tlenków
• dokonuje podziału tlenków na kwasowe, zasadowe, obojętne i amfoteryczne
• zapisuje równania reakcji chemicznych tlenków kwasowych i zasadowych z wodą
• wymienia przykłady zastosowania tlenków
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne wodorotlenków
• opisuje budowę wodorotlenków
• zapisuje równania reakcji otrzymywania zasad
• wyjaśnia pojęcia: amfoteryczność, tlenki amfoteryczne, wodorotlenki amfoteryczne
• zapisuje równania reakcji chemicznych wybranych tlenków i wodorotlenków z kwasami i zasadami
• wymienia przykłady zastosowania wodorotlenków
• wymienia przykłady tlenków kwasowych, zasadowych, obojętnych i amfoterycznych
• opisuje budowę kwasów
• dokonuje podziału podanych kwasów na tlenowe i beztlenowe
• wymienia metody otrzymywania kwasów i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• wymienia przykłady zastosowania kwasów
• opisuje budowę soli
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne soli
• wyjaśnia pojęcia wodorosole i hydroksosole
• zapisuje równania reakcji otrzymywania wybranej soli trzema sposobami
• odszukuje informacje na temat występowania soli w przyrodzie wymienia zastosowania soli w przemyśle i życiu codziennym

Ocena dobra:

Uczeń:

• wskazuje zjawiska fizyczne i reakcje chemiczne wśród podanych przemian
• określa typ reakcji chemicznej na podstawie jej przebiegu
• stosuje prawo zachowania masy i prawo stałości składu związku chemicznego
• podaje przykłady nadtlenków i ich wzory sumaryczne
• wymienia kryteria podziału tlenków i na tej podstawie dokonuje ich klasyfikacji
• dokonuje podziału tlenków na kwasowe, zasadowe, obojętne i amfoteryczne oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych z kwasami i zasadami
• wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne, które mogą tworzyć tlenki i wodorotlenki amfoteryczne
• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie zachowania tlenku glinu wobec zasady i kwasu oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych, w postaci cząsteczkowej i jonowej
• wymienia metody otrzymywania tlenków, wodorotlenków i kwasów oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• projektuje doświadczenie Reakcja tlenku fosforu(V) z wodą i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznejomawia typowe właściwości chemiczne kwasów (zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy) oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• podaje nazwy kwasów nieorganicznych na podstawie ich wzorów chemicznych
• zapisuje równania reakcji chemicznych ilustrujące utleniające właściwości wybranych kwasów
• wymienia metody otrzymywania soli
• zapisuje równania reakcji otrzymywania wybranej soli co najmniej pięcioma sposobami
• podaje nazwy i zapisuje wzory sumaryczne wybranych wodorosoli i hydroksosoli
• odszukuje informacje na temat występowania w przyrodzie tlenków i wodorotlenków, podaje ich wzory i nazwy systematyczne oraz zastosowania
• opisuje budowę, właściwości oraz zastosowania wodorków, węglików i azotków

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie charakteru chemicznego tlenków metali i niemetali oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie działania zasady i kwasu na tlenki oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• przewiduje charakter chemiczny tlenków wybranych pierwiastków i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• określa charakter chemiczny tlenków pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej Z od 1 do 30 na podstawie ich zachowania wobec wody, kwasu i zasady; zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• określa różnice w budowie cząsteczek tlenków i nadtlenków
• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku żelaza(III) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, w których wyniku można otrzymać różnymi metodami wodorotlenki trudno rozpuszczalne w wodzie; zapisuje odpowiednie równanania reakcji chemicznych
• przewiduje wzór oraz charakter chemiczny tlenku, znając produkty reakcji chemicznej tego tlenku z wodorotlenkiem sodu i kwasem chlorowodorowym
• analizuje właściwości pierwiastków chemicznych pod względem możliwości tworzenia tlenków i wodorotlenków amfoterycznych
• projektuje doświadczenie chemiczne Porównanie aktywności chemicznej metali oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• określa różnice w budowie cząsteczek soli obojętnych, hydroksosoli i wodorosoli oraz podaje przykłady tych związków chemicznych
• określa różnice w budowie cząsteczek soli obojętnych, prostych, podwójnych i uwodnionych
• projektuje doświadczenie chemiczne Ogrzewanie siarczanu(VI) miedzi(II)woda(1/5) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• ustala nazwy różnych soli na podstawie ich wzorów chemicznych
• ustala wzory soli na podstawie ich nazw
• proponuje metody, którymi można otrzymać wybraną sól i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• ocenia, które z poznanych związków chemicznych mają istotne znaczenie w przemyśle i gospodarce
• określa typ wiązania chemicznego występującego w azotkach
• zapisuje równania reakcji chemicznych, w których wodorki, węgliki i azotki występują jako substraty

1. Stechiometria

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia mol i masa molowa
• wykonuje bardzo proste obliczenia związane z pojęciami mol i masa molowa
• podaje treść prawa Avogadra wykonuje proste obliczenia stechiometryczne związane z pojęciem masy molowej
  (z zachowaniem stechiometrycznych ilości substratów i produktów reakcji chemicznej)

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie objętość molowa gazów
• wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami: mol, masa molowa, objętość molowa gazów w warunkach normalnych
• interpretuje równania reakcji chemicznych na sposób cząsteczkowy, molowy, ilościowo w masach molowych, ilościowo w objętościach molowych (gazy) oraz ilościowo w liczbach cząsteczek
• wyjaśnia, na czym polegają obliczenia stechiometryczne
• wykonuje proste obliczenia stechiometryczne związane z masą molową oraz objętością molową substratów i produktów reakcji chemicznej

Ocena dobra:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia liczba Avogadra i stała Avogadra
• wykonuje obliczenia związane z pojęciami: mol, masa molowa, objętość molowa gazów, liczba Avogadra (o większym stopniu trudności)
• wyjaśnia pojęcie wydajność reakcji chemicznej
• oblicza skład procentowy związków chemicznych
• wyjaśnia różnicę między wzorem elementarnym (empirycznym) a wzorem rzeczywistym związku chemicznego
• rozwiązuje proste zadania związane z ustaleniem wzorów elementarnych i rzeczywistych związków chemicznych

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• porównuje gęstości różnych gazów na podstawie znajomości ich mas molowych
• wykonuje obliczenia stechiometryczne dotyczące mas molowych, objętości molowych, liczby cząsteczek oraz niestechiometrycznych ilości substratów i produktów (o znacznym stopniu trudności)
• wykonuje obliczenia związane z wydajnością reakcji chemicznych
• wykonuje obliczenia umożliwiające określenie wzorów elementarnych i rzeczywistych związków chemicznych (o znacznym stopniu trudności)

1. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcie stopień utlenienia pierwiastka chemicznego
• wymienia reguły obliczania stopni utlenienia pierwiastków w związkach chemicznych
• określa stopnie utlenienia pierwiastków w cząsteczkach prostych związków chemicznych
• definiuje pojęcia: reakcja utleniania-redukcji (redoks), utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja
• zapisuje proste schematy bilansu elektronowego
• wskazuje w prostych reakcjach redoks utleniacz, reduktor, proces utleniania i proces redukcji
• wymienia najważniejsze reduktory stosowane w przemyśle

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• oblicza zgodnie z regułami stopnie utlenienia pierwiastków w cząsteczkach związków nieorganicznych, organicznych oraz jonowych
• wymienia przykłady reakcji redoks oraz wskazuje w nich utleniacz, reduktor, proces utleniania i proces redukcji
• dobiera współczynniki stechiometryczne metodą bilansu elektronowego w prostych równaniach reakcji redoks
• wyjaśnia, na czym polega otrzymywanie metali z rud z zastosowaniem reakcji redoks
• wyjaśnia pojęcia szereg aktywności metali i reakcja dysproporcjonowania

Ocena dobra:

Uczeń:

• przewiduje typowe stopnie utlenienia pierwiastków chemicznych na podstawie konfiguracji elektronowej ich atomów
• analizuje równania reakcji chemicznych i określa, które z nich są reakcjami redoks
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja magnezu z chlorkiem żelaza(III) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej i podaje jego interpretację elektronową
• dobiera współczynniki stechiometryczne metodą bilansu elektronowego w równaniach reakcji redoks, w tym w reakcjach dysproporcjonowania
• określa, które pierwiastki chemiczne w stanie wolnym lub w związkach chemicznych mogą być utleniaczami, a które reduktorami
• wymienia zastosowania reakcji redoks w przemyśle i w procesach biochemicznych

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• określa stopnie utlenienia pierwiastków chemicznych w cząsteczkach i jonach złożonych
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja miedzi z azotanem(V) srebra(I)
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja miedzi ze stężonym roztworem kwasu azotowego(V)
• zapisuje równania reakcji miedzi z azotanem(V) srebra(I) oraz stężonym roztworem kwasu azotowego(V) i metodą bilansu elektronowego dobiera współczynniki stechiometryczne w obydwu reakcjach chemicznych
• analizuje szereg aktywności metali i przewiduje przebieg reakcji chemicznych różnych metali z wodą, kwasami i solami

1. Roztwory

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: roztwór, mieszanina jednorodna, mieszanina niejednorodna, rozpuszczalnik, substancja rozpuszczana, roztwór właściwy, zawiesina, roztwór nasycony, roztwór nienasycony, roztwór przesycony, rozpuszczanie, rozpuszczalność, krystalizacja
• wymienia metody rozdzielania na składniki mieszanin niejednorodnych i jednorodnych
• sporządza wodne roztwory substancji
• wymienia czynniki przyspieszające rozpuszczanie substancji w wodzie
• wymienia przykłady roztworów znanych z życia codziennego
• definiuje pojęcia: koloid (zol), żel, koagulacja, peptyzacja, denaturacja
• wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin
• odczytuje informacje z wykresu rozpuszczalności na temat wybranej substancji
• definiuje pojęcia stężenie procentowe i stężenie molowe
• wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami stężenie procentowe i stężenie molowe

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: koloid (zol), żel, koagulacja, peptyzacja, denaturacja, koloid liofobowy, koloid liofilowy, efekt Tyndalla
• wymienia przykłady roztworów o różnym stanie skupienia rozpuszczalnika i substancji rozpuszczanej
• omawia sposoby rozdzielania roztworów właściwych (substancji stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki
• wymienia zastosowania koloidów
• wyjaśnia mechanizm rozpuszczania substancji w wodzie
• wyjaśnia różnice między rozpuszczaniem a roztwarzaniem
• wyjaśnia różnicę między rozpuszczalnością a szybkością rozpuszczania substancji
• sprawdza doświadczalnie wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji
• odczytuje informacje z wykresów rozpuszczalności na temat różnych substancji
• wyjaśnia mechanizm procesu krystalizacji
• projektuje doświadczenie chemiczne mające na celu wyhodowanie kryształów wybranej substancji
• wykonuje obliczenia związane z pojęciami stężenie procentowe i stężenie molowe

Ocena dobra:

Uczeń:

• projektuje doświadczenie chemiczne Rozpuszczanie różnych substancji w wodzie oraz dokonuje podziału roztworów, ze względu na rozmiary cząstek substancji rozpuszczonej, na roztwory właściwe, zawiesiny i koloidy
• projektuje doświadczenie chemiczne pozwalające rozdzielić mieszaninę niejednorodną (substancji stałych w cieczach) na składniki
• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie wpływu temperatury na rozpuszczalność gazów w wodzie oraz formułuje wniosek
• analizuje wykresy rozpuszczalności różnych substancji
• wyjaśnia, w jaki sposób można otrzymać układy koloidalne (kondensacja, dyspersja)
• projektuje doświadczenie chemiczne Koagulacja białka oraz określa właściwości roztworu białka jaja
• sporządza roztwór nasycony i nienasycony wybranej substancji w określonej temperaturze, korzystając z wykresu rozpuszczalności tej substancji
• wymienia zasady postępowania podczas sporządzania roztworów o określonym stężeniu procentowym lub molowym
• wykonuje obliczenia związane z pojęciami stężenie procentowe i stężenie molowe, z uwzględnieniem gęstości roztworu

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie rozpuszczalności chlorku sodu w wodzie i benzynie oraz określa, od czego zależy rozpuszczalność substancji
• wymienia przykłady substancji tworzących układy koloidalne przez kondensację lub dyspersję
• projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne Obserwacja wiązki światła przechodzącej przez roztwór właściwy i zol oraz formułuje wniose
• kwymienia sposoby otrzymywania roztworów nasyconych z roztworów nienasyconych i odwrotnie, korzystając z wykresów rozpuszczalności substancji
• wykonuje odpowiednie obliczenia chemiczne, a następnie sporządza roztwory o określonym stężeniu procentowym i molowym, zachowując poprawną kolejność wykonywanych czynności
• oblicza stężenie procentowe lub molowe roztworu otrzymanego przez zmieszanie dwóch roztworów o różnych stężeniach
• wykonuje obliczenia dotyczące przeliczania stężeń procentowych i molowych roztworów

1. Kinetyka chemiczna

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: układ, otoczenie, układ otwarty, układ zamknięty, układ izolowany, energia wewnętrzna układu, efekt cieplny reakcji, reakcja egzotermiczna, reakcja endotermiczna, proces endoenergetyczny, proces egzoenergetyczny
• definiuje pojęcia: szybkość reakcji chemicznej, energia aktywacji, kataliza, katalizator
• wymienia rodzaje katalizy
• wymienia czynniki wpływające na szybkość reakcji chemicznej

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: układ, otoczenie, układ otwarty, układ zamknięty, układ izolowany, energia wewnętrzna układu, efekt cieplny reakcji, reakcja egzotermiczna, reakcja endotermiczna, proces egzoenergetyczny, proces endoenergetyczny, praca, ciepło, energia całkowita układu
• wyjaśnia pojęcia: teoria zderzeń aktywnych, kompleks aktywny, równanie kinetyczne reakcji chemicznej
• omawia wpływ różnych czynników na szybkość reakcji chemicznej

Ocena dobra:

Uczeń:

• przeprowadza reakcje będące przykładami procesów egzoenergetycznych i endoenergetycznych oraz wyjaśnia istotę zachodzących procesów
• projektuje doświadczenie chemiczne Rozpuszczanie azotanu(V) amonu w wodzie
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja wodorowęglanu sodu z kwasem etanowym
• projektuje doświadczenie chemiczne Rozpuszczanie wodorotlenku sodu w wodzie
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja magnezu z kwasem chlorowodorowym
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja cynku z kwasem siarkowym(VI)
• wyjaśnia pojęcia szybkość reakcji chemicznej i energia aktywacji
• zapisuje równania kinetyczne reakcji chemicznych
• udowadnia wpływ temperatury, stężenia substratu, rozdrobnienia substancji i katalizatora na szybkość wybranych reakcji chemicznych, przeprowadzając odpowiednie doświadczenia chemiczne
• projektuje doświadczenie chemiczne Wpływ stężenia substratu na szybkość reakcji chemicznej i formułuje wniosek
• projektuje doświadczenie chemiczne Wpływ temperatury na szybkość reakcji chemicznej, zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej i formułuje wniosek
• projektuje doświadczenie chemiczne Rozdrobnienie substratów a szybkość reakcji chemicznej i formułuje wniosek
• projektuje doświadczenie chemiczne Katalityczna synteza jodku magnezu i formułuje wniosek
• projektuje doświadczenie chemiczne Katalityczny rozkład nadtlenku wodoru, zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej i formułuje wniosek
• podaje treść reguły van’t Hoffa
• wykonuje proste obliczenia chemiczne z zastosowaniem reguły van’t Hoffa
• określa zmianę energii reakcji chemicznej przez kompleks aktywny
• porównuje rodzaje katalizy i podaje ich zastosowania
• wyjaśnia, co to są inhibitory oraz podaje ich przykłady
• wyjaśnia różnicę między katalizatorem a inhibitorem
• rysuje wykres zmian stężenia substratów i produktów oraz szybkości reakcji chemicznej w funkcji czasu

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• udowadnia, że reakcje egzoenergetyczne należą do procesów samorzutnych, a reakcje endoenergetyczne do procesów wymuszonych
• wyjaśnia pojęcie entalpia układu
• kwalifikuje podane przykłady reakcji chemicznych do reakcji egzoenergetycznych (ΔH < 0) lub endoenergetycznych (ΔH > 0) na podstawie różnicy entalpii substratów i produktów
• wykonuje obliczenia chemiczne z zastosowaniem pojęć: szybkość reakcji chemicznej, równanie kinetyczne, reguła van’t Hoffa
• udowadnia zależność między rodzajem reakcji chemicznej a zasobem energii wewnętrznej substratów i produktów
• wyjaśnia różnice między katalizą homogeniczną, katalizą heterogeniczną i autokatalizą oraz podaje zastosowania tych procesów

1. Reakcje w wodnych roztworach elektrolitów

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia elektrolity i nieelektrolity
• omawia założenia teorii dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) Arrheniusa w odniesieniu do kwasów, zasad i soli
• definiuje pojęcia: reakcja odwracalna, reakcja nieodwracalna, stan równowagi chemicznej, stała dysocjacji elektrolitycznej, hydroliza soli
• podaje treść prawa działania mas
• podaje treść reguły przekory Le Chateliera-Brauna
• zapisuje proste równania dysocjacji jonowej elektrolitów i podaje nazwy powstających jonów
• definiuje pojęcie stopnień dysocjacji elektrolitycznej
• wymienia przykłady elektrolitów mocnych i słabych
• wyjaśnia, na czym polega reakcja zobojętniania i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej w postaci cząsteczkowej
• wskazuje w tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie związki chemiczne trudno rozpuszczalne
• zapisuje proste równania reakcji strącania osadów w postaci cząsteczkowej
• wyjaśnia pojęcie odczyn roztworu
• wymienia podstawowe wskaźniki kwasowo-zasadowe (pH) i omawia ich zastosowania
• wyjaśnia, co to jest skala pH i w jaki sposób można z niej korzystać

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia kryterium podziału substancji na elektrolity i nieelektrolity
• wyjaśnia rolę cząsteczek wody jako dipoli w procesie dysocjacji elektrolitycznej
• podaje założenia teorii Brønsteda-Lowry’ego w odniesieniu do kwasów i zasad
• podaje założenia teorii Lewisa w odniesieniu do kwasów i zasad
• zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów, zasad i soli, bez uwzględniania dysocjacji wielostopniowej
• wyjaśnia kryterium podziału elektrolitów na mocne i słabe
• porównuje moc elektrolitów na podstawie wartości ich stałych dysocjacji
• wymienia przykłady reakcji odwracalnych i nieodwracalnych
• zapisuje wzór matematyczny przedstawiający treść prawa działania mas
• wyjaśnia regułę przekory
• wymienia czynniki wpływające na stan równowagi chemicznej
• zapisuje wzory matematyczne na obliczanie stopnia dysocjacji elektrolitycznej i stałej dysocjacji elektrolitycznej
• wymienia czynniki wpływające na wartość stałej dysocjacji elektrolitycznej i stopnia dysocjacji elektrolitycznej
• zapisuje równania reakcji zobojętniania w postaci cząsteczkowej i jonowej
• analizuje tabelę rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie pod kątem możliwości przeprowadzenia reakcji strącania osadów
• zapisuje równania reakcji strącania osadów w postaci cząsteczkowej i jonowej
• wyznacza pH roztworów z użyciem wskaźników kwasowo-zasadowych oraz określa ich odczyn

Ocena dobra:

Uczeń:

• projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne Badanie zjawiska przewodzenia prądu elektrycznego i zmiany barwy wskaźników kwasowo-zasadowych w wodnych roztworach różnych związków chemicznych oraz dokonuje podziału substancji na elektrolity i nieelektrolity
• wyjaśnia założenia teorii Brønsteda–Lowry’ego w odniesieniu do kwasów i zasad oraz wymienia przykłady kwasów i zasad według znanych teorii
• stosuje prawo działania mas na konkretnym przykładzie reakcji odwracalnej, np. dysocjacji słabych elektrolitów
• zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów, zasad i soli, uwzględniając dysocjację stopniową niektórych kwasów i zasad
• wykonuje obliczenia chemiczne z zastosowaniem pojęcia stopień dysocjacji
• stosuje regułę przekory w konkretnych reakcjach chemicznych
• porównuje przewodnictwo elektryczne roztworów różnych kwasów o takich samych stężeniach i interpretuje wyniki doświadczeń chemicznych
• projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne mające na celu zbadanie przewodnictwa roztworów kwasu octowego o różnych stężeniach oraz interpretuje wyniki doświadczenia chemicznego
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcje zobojętniania zasad kwasami
• zapisuje równania reakcji zobojętniania w postaci cząsteczkowej, jonowej i skróconego zapisu jonowego
• bada odczyn wodnych roztworów soli i interpretuje wyniki doświadczeń chemicznych
• przewiduje na podstawie wzorów soli, które z nich ulegają reakcji hydrolizy oraz określa rodzaj reakcji hydrolizy
• zapisuje równania reakcji hydrolizy soli w postaci cząsteczkowej i jonowej

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• omawia na dowolnych przykładach kwasów i zasad różnice w interpretacji dysocjacji elektrolitycznej według teorii Arrheniusa, Brønsteda-Lowry’ego i Lewisa
• stosuje prawo działania mas w różnych reakcjach odwracalnych
• przewiduje warunki przebiegu konkretnych reakcji chemicznych w celu zwiększenia ich wydajności
• wyjaśnia mechanizm procesu dysocjacji jonowej, z uwzględnieniem roli wody w tym procesie
• zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów, zasad i soli, z uwzględnieniem dysocjacji wielostopniowej
• wyjaśnia przyczynę kwasowego odczynu roztworów kwasów oraz zasadowego odczynu roztworów wodorotlenków; zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• zapisuje równania dysocjacji jonowej, używając wzorów ogólnych kwasów, zasad i soli
• analizuje zależność stopnia dysocjacji od rodzaju elektrolitu i stężenia roztworu
• wykonuje obliczenia chemiczne korzystając z definicji stopnia dysocjacji
• omawia istotę reakcji zobojętniania i strącania osadów oraz podaje zastosowania tych reakcji chemicznych
• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie osadów trudno rozpuszczalnych wodorotlenków
• projektuje doświadczenie chemiczne Strącanie osadu trudno rozpuszczalnej soli
• zapisuje równania reakcji strącania osadów w postaci cząsteczkowej, jonowej i skróconego zapisu jonowego
• wyjaśnia zależność między pH a iloczynem jonowym wody
• posługuje się pojęciem pH w odniesieniu do odczynu roztworu i stężenia jonów H⁺ i OH^
• wyjaśnia, na czym polega reakcja hydrolizy soli
• przewiduje odczyn wodnych roztworów soli, zapisuje równania reakcji hydrolizy w postaci cząsteczkowej i jonowej oraz określa rodzaj reakcji hydrolizy
• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie odczynu wodnych roztworów soli; zapisuje równania reakcji hydrolizy w postaci cząsteczkowej i jonowej oraz określa rodzaj reakcji hydrolizy
• przewiduje odczyn roztworu po reakcji chemicznej substancji zmieszanych w ilościach stechiometrycznych i niestechiometrycznych

1. Charakterystyka pierwiastków i związków chemicznych

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• wymienia najważniejsze właściwości atomu sodu na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne sodu
• zapisuje wzory najważniejszych związków sodu (NaOH, NaCl)
• wymienia najważniejsze właściwości atomu wapnia na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych
• wymienia najważniejsze właściwości atomu glinu na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne glinu
• wyjaśnia, na czym polega pasywacja glinu i wymienia zastosowania tego procesu
• wyjaśnia, na czym polega amfoteryczność wodorotlenku glinu
• wymienia najważniejsze właściwości atomu krzemu na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych
• wymienia zastosowania krzemu wiedząc, że jest on półprzewodnikiem
• zapisuje wzór i nazwę systematyczną związku krzemu, który jest głównym składnikiem piasku
• wymienia najważniejsze składniki powietrza i wyjaśnia, czym jest powietrze
• wymienia najważniejsze właściwości atomu tlenu na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych
• zapisuje równania reakcji spalania węgla, siarki i magnezu w tlenie
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne oraz zastosowania tlenu
• wyjaśnia, na czym polega proces fotosyntezy i jaką rolę odgrywa w przyrodzie
• wymienia najważniejsze właściwości atomu azotu na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne azotu
• zapisuje wzory najważniejszych związków azotu (kwasu azotowego(V), azotanów(V)) i wymienia ich zastosowania
• wymienia najważniejsze właściwości atomu siarki na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne siarki
• zapisuje wzory najważniejszych związków siarki (tlenku siarki(IV), tlenku siarki(VI), kwasu siarkowego(VI) i siarczanów(VI))
• wymienia najważniejsze właściwości atomu chloru na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych
• zapisuje wzory najważniejszych związków chloru (kwasu chlorowodorowego i chlorków)
• określa, jak zmienia się moc kwasów beztlenowych fluorowców wraz ze zwiększaniem się masy atomów fluorowców
• podaje kryterium przynależności pierwiastków chemicznych do bloków s, p, d oraz f
• wymienia nazwy i symbole chemiczne pierwiastków bloku s
• wymienia właściwości fizyczne, chemiczne oraz zastosowania wodoru i helu
• podaje wybrany sposób otrzymywania wodoru i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• zapisuje wzór tlenku i wodorotlenku dowolnego pierwiastka chemicznego należącego do bloku s
• wymienia nazwy i symbole chemiczne pierwiastków chemicznych bloku p
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne borowców oraz wzory tlenków borowców i ich charakter chemiczny
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne węglowców oraz wzory tlenków węglowców
  i ich charakter chemiczny
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne azotowców oraz przykładowe wzory tlenków, kwasów i soli azotowców
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne tlenowców oraz przykładowe wzory związków tlenowców (tlenków, nadtlenków, siarczków i wodorków)
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne fluorowców oraz przykładowe wzory związków fluorowców
• podaje, jak zmienia się aktywność chemiczna fluorowców wraz ze zwiększaniem się liczby atomowej
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne helowców oraz omawia ich aktywność chemiczną
• omawia zmienność aktywności chemicznej i charakteru chemicznego pierwiastków chemicznych bloku p
• wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne bloku d
• zapisuje konfigurację elektronową atomów manganu i żelaza
• zapisuje konfigurację elektronową atomów miedzi i chromu, uwzględniając promocję elektronu
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne związków chemicznych, które tworzy chrom
• podaje, od czego zależy charakter chemiczny związków chromu
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne związków chemicznych, które tworzy mangan
• podaje, od czego zależy charakter chemiczny związków manganu
• omawia aktywność chemiczną żelaza na podstawie znajomości jego położenia w szeregu napięciowym metali
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne związków żelaza oraz wymienia ich właściwości
• wymienia nazwy systematyczne i wzory sumaryczne związków miedzi oraz omawia ich właściwości
• wymienia typowe właściwości pierwiastków chemicznych bloku d
• omawia podobieństwa we właściwościach pierwiastków chemicznych w grupach układu okresowego i zmienność tych właściwości w okresach

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• przeprowadza doświadczenie chemiczne Badanie właściwości sodu oraz formułuje wniosek
• przeprowadza doświadczenie chemiczne Reakcja sodu z wodą oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• omawia właściwości fizyczne i chemiczne sodu na podstawie przeprowadzonych doświadczeń chemicznych oraz znajomości położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne najważniejszych związków sodu (m.in. NaNO₃) oraz omawia ich właściwości
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne wapnia na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych oraz przeprowadzonych doświadczeń chemicznych
• zapisuje wzory i nazwy chemiczne wybranych związków wapnia (CaCO₃, CaSO₄ · 2 H₂O, CaO, Ca(OH)₂) oraz omawia ich właściwości
• omawia właściwości fizyczne i chemiczne glinu na podstawie przeprowadzonych doświadczeń chemicznych oraz znajomości położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym
• wyjaśnia pojęcie pasywacji oraz rolę, jaką odgrywa ten proces w przemyśle materiałów konstrukcyjnych
• wyjaśnia, na czym polega amfoteryczność wodorotlenku glinu, zapisując odpowiednie równania reakcji chemicznych
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne krzemu na podstawie znajomości położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym
• wymienia składniki powietrza i określa, które z nich są stałe, a które zmienne
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne tlenu oraz azotu na podstawie znajomości ich położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych
• wyjaśnia zjawisko alotropii na przykładzie tlenu i omawia różnice we właściwościach odmian alotropowych tlenu
• wyjaśnia, na czym polega proces skraplania gazów oraz kto i kiedy po raz pierwszy skroplił tlen oraz azot
• przeprowadza doświadczenie chemiczne Otrzymywanie tlenu z manganianu(VII) potasu oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• przeprowadza doświadczenie chemiczne Spalanie węgla, siarki i magnezu w tlenie oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• wyjaśnia rolę tlenu w przyrodzie
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne najważniejszych związków azotu i tlenu (N₂O₅, HNO₃, azotany(V))
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne siarki na podstawie jej położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych oraz wyników przeprowadzonych doświadczeń chemicznych
• wymienia odmiany alotropowe siarki
• charakteryzuje wybrane związki siarki (SO₂, SO₃, H₂SO₄, siarczany(VI), H₂S, siarczki)
• wyjaśnia pojęcie higroskopijność
• wyjaśnia pojęcie woda chlorowa i omawia, jakie ma właściwości
• przeprowadza doświadczenie chemiczne Działanie chloru na substancje barwne i formułuje wniosek
• zapisuje równania reakcji chemicznych chloru z wybranymi metalami
• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne chloru na podstawie jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych oraz wyników przeprowadzonych doświadczeń chemicznych
• proponuje doświadczenie chemiczne, w którego wyniku można otrzymać chlorowodór w reakcji syntezy oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• proponuje doświadczenie chemiczne, w którego wyniku można otrzymać chlorowodór z soli kamiennej oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• wyjaśnia kryterium przynależności pierwiastków chemicznych do poszczególnych bloków energetycznych i zapisuje strukturę elektronową wybranych pierwiastków chemicznych bloku s
• wyjaśnia, dlaczego wodór i hel należą do pierwiastków bloku s
• przeprowadza doświadczenie chemiczne, w którego wyniku można otrzymać wodór
• omawia sposoby otrzymywania wodoru i helu oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• zapisuje wzory ogólne tlenków i wodorotlenków pierwiastków chemicznych bloku s
• zapisuje strukturę elektronową powłoki walencyjnej wybranych pierwiastków chemicznych bloku p
• omawia zmienność charakteru chemicznego tlenków węglowców
• omawia zmienność charakteru chemicznego tlenków azotowców
• omawia sposób otrzymywania, właściwości i zastosowania amoniaku
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne wybranych soli azotowców
• omawia obiegi azotu i tlenu w przyrodzie
• omawia zmienność charakteru chemicznego tlenków siarki, selenu i telluru
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne związków chemicznych tlenowców
• wyjaśnia zmienność aktywności chemicznej tlenowców wraz ze zwiększaniem się ich liczby atomowej
• omawia zmienność właściwości fluorowców
• wyjaśnia zmienność aktywności chemicznej i właściwości utleniających fluorowców
• zapisuje wzory i nazwy systematyczne kwasów tlenowych i beztlenowych fluorowców oraz omawia zmienność mocy tych kwasów
• omawia typowe właściwości pierwiastków chemicznych bloku p
• zapisuje strukturę elektronową zewnętrznej powłoki wybranych pierwiastków chemicznych bloku d

Ocena dobra:

Uczeń:

• omawia podobieństwa i różnice we właściwościach metali i niemetali na podstawie znajomości ich położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych
• projektuje doświadczenie chemiczne Działanie roztworów mocnych kwasów na glin oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• projektuje doświadczenie chemiczne Pasywacja glinu w kwasie azotowym(V) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• porównuje budowę wodorowęglanu sodu i węglanu sodu
• zapisuje równanie reakcji chemicznej otrzymywania węglanu sodu z wodorowęglanu sodu
• wskazuje hydrat wśród podanych związków chemicznych oraz zapisuje równania reakcji prażenia tego hydratu
• omawia właściwości krzemionki
• omawia sposób otrzymywania oraz właściwości amoniaku i soli amonowych
• zapisuje wzory ogólne tlenków, wodorków, azotków i siarczków pierwiastków chemicznych bloku s
• wyjaśnia zmienność charakteru chemicznego pierwiastków chemicznych bloku s
• zapisuje wzory ogólne tlenków, kwasów tlenowych, kwasów beztlenowych oraz soli pierwiastków chemicznych bloku p
• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie siarki plastycznej i formułuje wniosek
• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości tlenku siarki(IV) i formułuje wniosek
• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) i formułuje wniosek
• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie siarkowodoru z siarczku żelaza(II) i kwasu chlorowodorowego oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• omawia właściwości tlenku siarki(IV) i stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI)
• omawia sposób otrzymywania siarkowodoru
• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie aktywności chemicznej fluorowców oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• porównuje zmienność aktywności chemicznej oraz właściwości utleniających fluorowców wraz ze zwiększaniem się ich liczby atomowej
• wyjaśnia bierność chemiczną helowców
• charakteryzuje pierwiastki chemiczne bloku p pod względem zmienności właściwości, elektroujemności, aktywności chemicznej i charakteru chemicznego
• wyjaśnia, dlaczego wodór, hel, litowce i berylowce należą do pierwiastków chemicznych bloku s
• porównuje zmienność aktywności litowców i berylowców w zależności od położenia danego pierwiastka chemicznego w grupie
• zapisuje strukturę elektronową pierwiastków chemicznych bloku d, z uwzględnieniem promocji elektronu
• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku chromu(III) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja wodorotlenku chromu(III) z kwasem i zasadą oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• projektuje doświadczenie chemiczne Utlenianie jonów chromu(III) nadtlenkiem wodoru w środowisku wodorotlenku sodu oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja dichromianu(VI) potasu z azotanem(III) potasu w środowisku kwasu siarkowego(VI), zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej oraz udowadnia, że jest to reakcja redoks (wskazuje utleniacz, reduktor, proces utleniania i proces redukcji)
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja chromianu(VI) sodu z kwasem siarkowym(VI) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja manganianu(VII) potasu z siarczanem(IV) sodu w środowiskach kwasowym, obojętnym i zasadowym, zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych oraz udowadnia, że są to reakcje redoks (wskazuje utleniacz, reduktor, proces utleniania i proces redukcji)
• wyjaśnia zależność charakteru chemicznego zwiazków chromu i manganu od stopni utlenienia związków chromu i manganu w tych zwiazkach chemicznych
• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku miedzi(II) i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości wodorotlenku miedzi(II) i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku żelaza(II) i badanie jego właściwości oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku żelaza(III) i badanie jego właściwości oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• charakteryzuje pierwiastki chemiczne bloku d
• rozwiązuje chemografy dotyczące pierwiastków chemicznych bloków s, p oraz d

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości amoniaku i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości kwasu azotowego(V) i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• przewiduje podobieństwa i różnice we właściwościach sodu, wapnia, glinu, krzemu, tlenu, azotu, siarki i chloru na podstawie ich położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych
• wyjaśnia różnice między tlenkiem, nadtlenkiem i ponadtlenkiem
• przewiduje i zapisuje wzór strukturalny nadtlenku sodu
• projektuje doświadczenie chemiczne Działanie kwasu i zasady na wodorotlenek glinu oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych w sposób cząsteczkowy i jonowy
• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja chloru z sodem oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej w postaci cząsteczkowej i jonowej
• rozróżnia tlenki obojętne, kwasowe, zasadowe i amfoteryczne wśród tlenków omawianych pierwiastków chemicznych
• zapisuje równania reakcji chemicznych, potwierdzające charakter chemiczny danego tlenku
• omawia i udowadnia zmienność charakteru chemicznego, aktywności chemicznej oraz elektroujemności pierwiastków chemicznych bloku s
• udowadnia zmienność właściwości związków chemicznych pierwiastków chemicznych bloku s
• omawia i udowadnia zmienność właściwości, charakteru chemicznego, aktywności chemicznej oraz elektroujemności pierwiastków chemicznych bloku p
• udowadnia zmienność właściwości związków chemicznych pierwiastków chemicznych bloku p
• projektuje doświdczenie chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości związków manganu, chromu, miedzi i żelaa
• rozwiązuje chemografy o dużym stopniu trudności dotyczące pierwiastków chemicznych bloków s, p oraz d
• omawia typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków chemicznych 17. grupy, z uwzględnieniem ich zachowania wobec wody i zasad

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z chemii

To jest chemia 2 zakres rozszerzony klasa III.

Propozycje wymagań programowych na poszczególne oceny (IV etap edukacyjny) przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz w części 2 podręcznika dla liceum ogólnokształcącego i technikum To jest chemia 2. Chemia organiczna, zakres rozszerzony

1. Chemia organiczna jako chemia związków węgla

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcie chemii organicznej
• wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład związków organicznych
• określa najważniejsze właściwości atomu węgla na podstawie położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym pierwiastków
• wymienia odmiany alotropowe węgla definiuje pojęcie hybrydyzacji orbitali atomowych

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie chemii organicznej
• określa właściwości węgla na podstawie położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym pierwiastków
• omawia występowanie węgla w przyrodzie
• wymienia odmiany alotropowe węgla i ich właściwości
• wyjaśnia, dlaczego atom węgla w większości związków chemicznych tworzy cztery wiązania kowalencyjne

Ocena dobra:

Uczeń:

• porównuje historyczną definicję chemii organicznej z definicją współczesną
• wyjaśnia przyczynę różnic między właściwościami odmian alotropowych węgla
• wymienia przykłady nieorganicznych związków węgla i przedstawia ich właściwości
• charakteryzuje hybrydyzację jako operację matematyczną, a nie proces fizyczny

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• przedstawia rozwój chemii organicznej
• ocenia znaczenie związków organicznych i ich różnorodność
• analizuje sposoby otrzymywania fulerenów i wymienia ich rodzaje
• wykrywa obecność węgla, wodoru, tlenu, azotu i siarki w związkach organicznych
• proponuje wzór empiryczny (elementarny) i rzeczywisty (sumaryczny) danego związku organicznego

1. Węglowodory

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: węglowodory, alkany, alkeny, alkiny, szereg homologiczny węglowodorów, grupa alkilowa, reakcje podstawiania (substytucji), przyłączania (addycji), polimeryzacji, spalania, rzędowość atomów węgla, izomeria położeniowa i łańcuchowa
• definiuje pojęcia: stan podstawowy, stan wzbudzony, wiązania typu  i , rodnik, izomeria
• podaje kryterium podziału węglowodorów ze względu na rodzaj wiązania między atomami węgla w cząsteczce
• zapisuje wzory ogólne alkanów, alkenów, alkinów i na ich podstawie wyprowadza wzory sumaryczne węglowodorów
• zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne oraz podaje nazwy systematyczne węglowodorów nasyconych i nienasyconych o liczbie atomów węgla od 1 do
• zapisuje wzory przedstawicieli poszczególnych szeregów homologicznych węglowodorów oraz podaje ich nazwy, właściwości i zastosowania
• zapisuje równania reakcji spalania i bromowania metanu
• zapisuje równania reakcji spalania, uwodorniania oraz polimeryzacji etenu i etynu
• wymienia przykłady węglowodorów aromatycznych (wzór, nazwa, zastosowanie)
• wymienia rodzaje izomerii
• wymienia źródła występowania węglowodorów w przyrodzie

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: węglowodory, alkany, cykloalkany, alkeny, alkiny, grupa alkilowa, areny
• wyjaśnia pojęcia: stan podstawowy, stan wzbudzony, wiązania typu  i , reakcja substytucji, rodnik, izomeria
• zapisuje konfigurację elektronową atomu węgla w stanie podstawowym i wzbudzonym
• zapisuje wzory ogólne alkanów, alkenów i alkinów na podstawie wzorów czterech pierwszych członów ich szeregów homologicznych
• przedstawia sposoby otrzymywania: metanu, etenu i etynu oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• przedstawia właściwości metanu, etenu i etynu oraz zapisuje równania reakcji chemicznych, którym ulegają
• podaje nazwy systematyczne izomerów na podstawie wzorów półstrukturalnych
• stosuje zasady nazewnictwa systematycznego alkanów (proste przykłady)
• zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego węglowodorów
• zapisuje równania reakcji bromowania, uwodorniania oraz polimeryzacji etenu i etynu
• określa rzędowość dowolnego atomu węgla w cząsteczce węglowodoru
• wyjaśnia pojęcie aromatyczności na przykładzie benzenu
• wymienia reakcje, którym ulega benzen (spalanie, bromowanie z użyciem katalizatora, uwodornianie, nitrowanie i sulfonowanie)
• wymienia przykłady (wzory i nazwy) homologów benzenu
• wymienia przykłady (wzory i nazwy) arenów wielopierścieniowych
• wyjaśnia pojęcia: izomeria łańcuchowa, położeniowa, funkcyjna, cis-trans
• wymienia przykłady izomerów cis i trans oraz wyjaśnia różnice między nimi

Ocena dobra:

Uczeń:

• określa przynależność węglowodoru do danego szeregu homologicznego na podstawie jego wzoru sumarycznego
• charakteryzuje zmianę właściwości węglowodorów w zależności od długości łańcucha węglowego
• określa zależność między rodzajem wiązania (pojedyncze, podwójne, potrójne) a typem hybrydyzacji
• otrzymuje metan, eten i etyn oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• wyjaśnia, w jaki sposób tworzą się w etenie i etynie wiązania typu  i 
• wyjaśnia, na czym polega izomeria konstytucyjna i podaje jej przykłady
• podaje nazwę systematyczną izomeru na podstawie wzoru półstrukturalnego i odwrotnie (przykłady o średnim stopniu trudności)
• określa typy reakcji chemicznych, którym ulega dany węglowodór i zapisuje ich równania
• zapisuje mechanizm reakcji substytucji na przykładzie bromowania metanu
• odróżnia doświadczalnie węglowodory nasycone od nienasyconych
• wyjaśnia budowę pierścienia benzenowego (aromatyczność)
• bada właściwości benzenu, zachowując szczególne środki ostrożności
• zapisuje równania reakcji chemicznych, którym ulega benzen (spalanie, bromowanie z użyciem katalizatora i bez, uwodornianie, nitrowanie i sulfonowanie)
• wyjaśnia, na czym polega kierujący wpływ podstawników
• omawia kierujący wpływ podstawników i zapisuje równania reakcji chemicznych
• charakteryzuje areny wielopierścieniowe, zapisuje ich wzory i podaje nazwy
• bada właściwości naftalenu
• podaje nazwy izomerów cis-trans węglowodorów o kilku atomach węgla

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• przewiduje kształt cząsteczki, znając typ hybrydyzacji
• wyjaśnia na dowolnych przykładach mechanizmy reakcji: substytucji, addycji i eliminacji oraz przegrupowania wewnątrzcząsteczkowego
• proponuje kolejne etapy substytucji i zapisuje je na przykładzie chlorowania etanu
• zapisuje mechanizm reakcji addycji na przykładzie reakcji etenu z chlorem
• zapisuje wzory strukturalne dowolnych węglowodorów (izomerów) oraz określa typ izomerii
• projektuje i doświadczalnie identyfikuje produkty całkowitego spalania węglowodorów
• zapisuje równania reakcji spalania węglowodorów z zastosowaniem wzorów ogólnych węglowodorów
• udowadnia, że dwa węglowodory o takim samym składzie procentowym mogą należeć do dwóch różnych szeregów homologicznych
• projektuje doświadczenia chemiczne dowodzące różnic we właściwościach węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych

1. Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: grupa funkcyjna, fluorowcopochodne, alkohole mono- i polihydroksylowe, fenole, aldehydy, ketony, kwasy karboksylowe, estry, aminy, amidy
• zapisuje wzory i podaje nazwy grup funkcyjnych, które występują w związkach organicznych
• zapisuje wzory i nazwy wybranych fluorowcopochodnych
• zapisuje wzory metanolu i etanolu, podaje ich właściwości oraz wpływ na organizm człowieka
• podaje zasady nazewnictwa systematycznego fluorowcopochodnych, alkoholi monohydroksylowych i polihydroksylowych, aldehydów, ketonów, estrów, amin, amidów i kwasów karboksylowych
• zapisuje wzory ogólne alkoholi monohydroksylowych, aldehydów, ketonów, kwasów karboksylowych, estrów, amin i amidów
• zapisuje wzory półstrukturalne i sumaryczne czterech pierwszych członów szeregu homologicznego alkoholi
• określa, na czym polega proces fermentacji alkoholowej
• zapisuje wzór glicerolu, podaje jego nazwę systematyczną, właściwości i zastosowania
• zapisuje wzór fenolu, podaje jego nazwę systematyczną, właściwości i zastosowania
• zapisuje wzory aldehydów mrówkowego i octowego, podaje ich nazwy systematyczne
• omawia metodę otrzymywania metanalu i etanalu
• wymienia reakcje charakterystyczne aldehydów
• zapisuje wzór i określa właściwości acetonu jako najprostszego ketonu
• zapisuje wzory kwasu mrówkowego i octowego, podaje ich nazwy systematyczne, właściwości i zastosowania
• omawia, na czym polega proces fermentacji octowej
• podaje przykład kwasu tłuszczowego
• określa, co to są mydła i podaje sposób ich otrzymywania
• zapisuje dowolny przykład reakcji zmydlania
• omawia metodę otrzymywania estrów, podaje ich właściwości i zastosowania
• definiuje tłuszcze jako specyficzny rodzaj estrów
• podaje, jakie właściwości mają tłuszcze i jaką funkcję pełnią w organizmie człowieka
• dzieli tłuszcze na proste i złożone oraz wymienia przykłady takich tłuszczów
• zapisuje wzór metyloaminy i określa jej właściwości
• zapisuje wzór mocznika i określa jego właściwości

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: grupa funkcyjna, fluorowcopochodne, alkohole mono-i polihydroksylowe, fenole, aldehydy, ketony, kwasy karboksylowe, estry, aminy, amidy
• omawia metody otrzymywania i zastosowania fluorowcopochodnych węglowodorów
• wyjaśnia pojęcie rzędowości alkoholi i amin
• zapisuje wzory 4 pierwszych alkoholi w szeregu homologicznym i podaje ich nazwy systematyczne
• wyprowadza wzór ogólny alkoholi monohydroksylowych na podstawie wzorów czterech pierwszych członów szeregu homologicznego tych związków chemicznych
• podaje nazwy systematyczne alkoholi metylowego i etylowego
• zapisuje równania reakcji chemicznych, którym ulegają fluorowcopochodne (spalanie, reakcje z sodem i z chlorowodorem)
• zapisuje równanie reakcji fermentacji alkoholowej i wyjaśnia złożoność tego procesu
• zapisuje wzór glikolu, podaje jego nazwę systematyczną, właściwości i zastosowania
• zapisuje równanie reakcji spalania glicerolu oraz równanie reakcji glicerolu z sodem
• zapisuje wzór ogólny fenoli, podaje źródła występowania, otrzymywanie i właściwości fenolu (benzenolu)
• zapisuje wzory czterech pierwszych aldehydów w szeregu homologicznym i podaje ich nazwy systematyczne
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania aldehydu octowego z etanolu
• wyjaśnia przebieg reakcji charakterystycznych aldehydów na przykładzie aldehydu mrówkowego (próba Tollensa i próba Trommera)
• wyjaśnia zasady nazewnictwa systematycznego ketonów
• omawia metody otrzymywania ketonów
• zapisuje wzory czterech pierwszych kwasów karboksylowych w szeregu homologicznym i podaje ich nazwy systematyczne
• zapisuje równanie reakcji fermentacji octowej jako jednej z metod otrzymywania kwasu octowego
• omawia właściwości kwasów mrówkowego i octowego (odczyn, palność, reakcje z metalami, tlenkami metali i zasadami); zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• omawia zastosowania kwasu octowego
• zapisuje wzory trzech kwasów tłuszczowych, podaje ich nazwy i wyjaśnia, dlaczego są zaliczane do wyższych kwasów karboksylowych
• otrzymuje mydło sodowe (stearynian sodu), bada jego właściwości i zapisuje równanie reakcji chemicznej
• wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji
• zapisuje wzór ogólny estru
• zapisuje równanie reakcji otrzymywania octanu etylu i omawia warunki, w jakich zachodzi ta reakcja chemiczna
• przeprowadza reakcję otrzymywania octanu etylu i bada jego właściwości
• omawia miejsca występowania i zastosowania estrów
• dzieli tłuszcze ze względu na pochodzenie i stan skupienia
• wyjaśnia, na czym polega reakcja zmydlania tłuszczów
• podaje kryterium podziału tłuszczów na proste i złożone
• omawia ogólne właściwości lipidów oraz ich podział
• wyjaśnia budowę cząsteczek amin, ich rzędowość i nazewnictwo systematyczne
• wyjaśnia budowę cząsteczek amidów
• omawia właściwości oraz zastosowania amin i amidów

Ocena dobra:

Uczeń:

• omawia właściwości fluorowcopochodnych węglowodorów
• porównuje właściwości alkoholi monohydroksylowych o łańcuchach węglowych różnej długości
• bada doświadczalnie właściwości etanolu i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych (rozpuszczalność w wodzie, palność, reakcja z sodem, odczyn, działanie na białko jaja, reakcja z chlorowodorem)
• wykrywa obecność etanolu
• bada doświadczalnie właściwości glicerolu (rozpuszczalność w wodzie, palność, reakcja glicerolu z sodem)
• bada doświadczalnie charakter chemiczny fenolu w reakcji z wodorotlenkiem sodu i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• omawia kierujący wpływ podstawników oraz zapisuje równania reakcji bromowania i nitrowania fenolu
• przeprowadza próby Tollensa i Trommera dla aldehydu octowego
• zapisuje równania reakcji przedstawiające próby Tollensa i  Trommera dla aldehydów mrówkowego i octowego
• wyjaśnia, na czym polega próba jodoformowa i u jakich ketonów zachodzi
• bada doświadczalnie właściwości acetonu i wykazuje, że ketony nie mają właściwości redukujących
• bada doświadczalnie właściwości kwasu octowego oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych (palność, odczyn, reakcje z magnezem, tlenkiem miedzi(II) i wodorotlenkiem sodu)
• bada doświadczalnie właściwości kwasu stearynowego i oleinowego (reakcje z wodorotlenkiem sodu oraz z wodą bromową) i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• porównuje właściwości kwasów karboksylowych zmieniające się w zależności od długości łańcucha węglowego
• wyjaśnia mechanizm reakcji estryfikacji
• przeprowadza hydrolizę octanu etylu i zapisuje równanie reakcji chemicznej
• proponuje sposób otrzymywania estru kwasu nieorganicznego, zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• przeprowadza reakcję zmydlania tłuszczu i zapisuje równanie reakcji chemicznej
• zapisuje równanie reakcji hydrolizy tłuszczu
• bada doświadczalnie zasadowy odczyn aniliny oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej
• bada właściwości amidów
• zapisuje równanie reakcji hydrolizy acetamidu
• bada doświadczalnie właściwości mocznika jako pochodnej kwasu węglowego
• przeprowadza reakcję hydrolizy mocznika i zapisuje równanie tej reakcji
• zapisuje równanie reakcji kondensacji mocznika i wskazuje wiązanie peptydowe w cząsteczce powstałego związku chemicznego

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• wyjaśnia przebieg reakcji polimeryzacji fluorowcopochodnych
• porównuje doświadczalnie charakter chemiczny alkoholi mono- i polihydroksylowych na przykładzie etanolu i glicerolu
• wyjaśnia zjawisko kontrakcji etanolu
• ocenia wpływ pierścienia benzenowego na charakter chemiczny fenolu
• wykrywa obecność fenolu
• porównuje budowę cząsteczek oraz właściwości alkoholi i fenoli
• proponuje różne metody otrzymywania alkoholi i fenoli oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• wykazuje, że aldehydy można otrzymać w wyniku utleniania alkoholi
  I-rzędowych, zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• udowadnia, że aldehydy mają właściwości redukujące, przeprowadza odpowiednie doświadczenia i zapisuje równania reakcji chemicznych
• przeprowadza reakcję polikondensacji formaldehydu z fenolem, zapisuje jej równanie i wyjaśnia, czym różni się ona od reakcji polimeryzacji
• proponuje różne metody otrzymywania aldehydów oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• wyjaśnia, dlaczego w wyniku utleniania alkoholi I-rzędowych powstają aldehydy, natomiast II-rzędowych – ketony
• analizuje i porównuje budowę cząsteczek oraz właściwości aldehydów i ketonów
• udowadnia, że aldehydy i ketony o tej samej liczbie atomów węgla są względem siebie izomerami
• dokonuje klasyfikacji kwasów karboksylowych ze względu na długość łańcucha węglowego, charakter grupy węglowodorowej oraz liczbę grup karboksylowych
• porównuje właściwości kwasów nieorganicznych i karboksylowych na wybranych przykładach
• ocenia wpływ wiązania podwójnego w cząsteczce na właściwości kwasów tłuszczowych
• proponuje różne metody otrzymywania kwasów karboksylowych oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• zapisuje równania reakcji powstawania estrów różnymi sposobami i podaje ich nazwy systematyczne
• udowadnia, że estry o takim samym wzorze sumarycznym mogą mieć różne wzory strukturalne i nazwy
• projektuje i wykonuje doświadczenie wykazujące nienasycony charakter oleju roślinnego
• udowadnia, że aminy są pochodnymi zarówno amoniaku, jak i węglowodorów
• udowadnia na dowolnych przykładach, na czym polega różnica w rzędowości alkoholi i amin
• wyjaśnia przyczynę zasadowych właściwości amoniaku i amin
• porównuje przebieg reakcji hydrolizy acetamidu w środowisku kwasu siarkowego(VI) i wodorotlenku sodu

1. Wielofunkcyjne pochodne węglowodorów

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: czynność optyczna, chiralność, asymetryczny atom węgla, izomeria optyczna, enancjomery
• definiuje pojęcia: hydroksykwasy, aminokwasy, białka, węglowodany, reakcje charakterystyczne
• zapisuje wzór najprostszego hydroksykwasu i podaje jego nazwę
• zapisuje wzór najprostszego aminokwasu i podaje jego nazwę
• omawia rolę białka w organizmie
• podaje sposób, w jaki można wykryć obecność białka
• dokonuje podziału węglowodanów na proste i złożone, podaje po jednym przykładzie każdego z nich (nazwa, wzór sumaryczny)
• omawia rolę węglowodanów w organizmie człowieka
• określa właściwości glukozy, sacharozy, skrobi i celulozy oraz wymienia źródła występowania tych substancji w przyrodzie
• zapisuje równania reakcji charakterystycznych glukozy i skrobi

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: czynność optyczna, chiralność, asymetryczny atom węgla, izomeria optyczna, enancjomery
• konstruuje model cząsteczki chiralnej
• wyjaśnia pojęcia: koagulacja, wysalanie, peptyzacja, denaturacja białka, fermentacja alkoholowa, fotosynteza, hydroliza
• wyjaśnia, czym są: reakcje biuretowa i ksantoproteinowa
• wyjaśnia pojęcie dwufunkcyjne pochodne węglowodorów
• wymienia miejsca występowania oraz zastosowania kwasów mlekowego i salicylowego
• zapisuje równanie reakcji kondensacji dwóch cząsteczek glicyny i wskazuje wiązanie peptydowe
• zapisuje wzór ogólny węglowodanów oraz dzieli je na cukry proste, dwucukry i wielocukry
• wie, że glukoza jest aldehydem polihydroksylowym i wyjaśnia tego konsekwencje, zapisuje wzór liniowy cząsteczki glukozy
• omawia reakcje charakterystyczne glukozy
• wyjaśnia znaczenie reakcji fotosyntezy w przyrodzie oraz zapisuje równanie tej reakcji chemicznej
• zapisuje równania reakcji hydrolizy sacharozy i skrobi oraz podaje nazwy produktów
• wymienia różnice w budowie cząsteczek skrobi i celulozy
• potrafi wykryć obecność skrobi w badanej substancji
• omawia miejsca występowania i zastosowania sacharydów

Ocena dobra:

Uczeń:

• analizuje wzory strukturalne substancji pod kątem czynności optycznej
• omawia sposoby otrzymywania i właściwości hydroksykwasów
• wyjaśnia, co to jest aspiryna
• bada doświadczalnie glicynę i wykazuje jej właściwości amfoteryczne
• zapisuje równania reakcji powstawania di- i tripeptydów z różnych aminokwasów oraz zaznacza wiązania peptydowe
• wyjaśnia, co to są aminokwasy kwasowe, zasadowe i obojętne oraz podaje odpowiednie przykłady
• wskazuje asymetryczne atomy węgla we wzorach związków chemicznych
• bada skład pierwiastkowy białek
• przeprowadza doświadczenia: koagulacji, peptyzacji oraz denaturacji białek
• bada wpływ różnych czynników na białko jaja
• przeprowadza reakcje charakterystyczne białek
• bada skład pierwiastkowy węglowodanów
• bada właściwości glukozy i przeprowadza reakcje charakterystyczne z jej udziałem
• bada właściwości sacharozy i wykazuje, że jej cząsteczka nie zawiera grupy aldehydowej
• bada właściwości skrobi
• wyjaśnia znaczenie biologiczne sacharydów

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• analizuje schemat i zasadę działania polarymetru
• zapisuje wzory perspektywiczne i projekcyjne wybranych związków chemicznych
• oblicza liczbę stereoizomerów na podstawie wzoru strukturalnego związku chemicznego
• zapisuje równania reakcji chemicznych potwierdzających obecność grup funkcyjnych w hydroksykwasach
• wyjaśnia pojęcia diastereoizomery, mieszanina racemiczna
• udowadnia właściwości amfoteryczne aminokwasów oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych
• analizuje tworzenie się wiązań peptydowych na wybranym przykładzie
• podaje przykłady aminokwasów białkowych oraz ich skrócone nazwy trzyliterowe
• zapisuje równanie reakcji powstawania tripeptydu, np. Ala-Gly-Ala, na podstawie znajomości budowy tego związku chemicznego
• analizuje białka jako związki wielkocząsteczkowe, opisuje ich struktury
• analizuje etapy syntezy białka
• projektuje doświadczenie wykazujące właściwości redukcyjne glukozy
• doświadczalnie odróżnia glukozę od fruktozy
• zapisuje i interpretuje wzory glukozy: sumaryczny, liniowy i pierścieniowy
• zapisuje wzory taflowe i łańcuchowe glukozy i fruktozy, wskazuje wiązanie półacetalowe
• zapisuje wzory taflowe sacharozy i maltozy, wskazuje wiązanie półacetalowe i wiązanie O-glikozydowe
• przeprowadza hydrolizę sacharozy i bada właściwości redukujące produktów tej reakcji chemicznej
• analizuje właściwości skrobi i celulozy wynikające z różnicy w budowie ich cząsteczek
• analizuje proces hydrolizy skrobi i wykazuje złożoność tego procesu
• proponuje doświadczenia umożliwiające wykrycie różnych grup funkcyjnych