Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z chemii

To jest chemia 1 zakres rozszerzony klasa II.

Propozycje wymagań programowych na poszczególne oceny (IV etap edukacyjny) przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz w części 1 podręcznika dla liceum ogólnokształcącego i technikum To jest chemia 1. Chemia ogólna i nieorganiczna, zakres rozszerzony

1. Budowa atomu. Układ okresowy pierwiastków chemicznych.

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• wymienia nazwy szkła i sprzętu laboratoryjnego

• zna i stosuje zasady BHP obowiązujące
  w pracowni chemicznej

• wymienia nauki zaliczane do nauk przyrodniczych

• definiuje pojęcia: atom, elektron, proton, neutron, nukleony, elektrony walencyjne

• oblicza liczbę protonów, elektronów
  i neutronów w atomie danego pierwiastka chemicznego na podstawie zapisu

• definiuje pojęcia: masa atomowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej, masa cząsteczkowa

• podaje masy atomowe i liczby atomowe pierwiastków chemicznych, korzystając
  z układu okresowego

• oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych, np. MgO, CO₂

• definiuje pojęcia dotyczące współczesnego modelu budowy atomu: orbital atomowy, liczby kwantowe (n, l, m, m_s), stan energetyczny, stan kwantowy, elektrony sparowane

• wyjaśnia, co to są izotopy pierwiastków chemicznych na przykładzie atomu wodoru

• omawia budowę współczesnego modelu atomu

• definiuje pojęcie pierwiastek chemiczny

• podaje treść prawa okresowości

• omawia budowę układu okresowego pierwiastków chemicznych (podział na grupy, okresy i bloki konfiguracyjne)

• wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne należące do bloku s, p, d oraz f

• określa podstawowe właściwości pierwiastka chemicznego na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym

• wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne zaliczane do niemetali i metali

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia przeznaczenie podstawowego szkła
  i sprzętu laboratoryjnego

• bezpiecznie posługuje się podstawowym sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi

• wyjaśnia, dlaczego chemia należy do nauk przyrodniczych

• wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami: masa atomowa, masa cząsteczkowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej

• podaje treść zasady nieoznaczoności Heisenberga, reguły Hunda oraz zakazu Pauliego

• opisuje typy orbitali atomowych i rysuje ich kształty

• zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej Z od 1 do 10

• definiuje pojęcia: promieniotwórczość, okres półtrwania

• wymienia zastosowania izotopów pierwiastków promieniotwórczych

• przedstawia ewolucję poglądów na temat budowy materii od starożytności do czasów współczesnych

• wyjaśnia budowę współczesnego układu okresowego pierwiastków chemicznych, uwzględniając podział na bloki s, p, d oraz f

• wyjaśnia, co stanowi podstawę budowy współczesnego układu okresowego pierwiastków chemicznych (konfiguracja elektronowa wyznaczająca podział na bloki s, p, d oraz f)

• wyjaśnia, podając przykłady, jakich informacji na temat pierwiastka chemicznego dostarcza znajomość jego położenia w układzie okresowym

Ocena dobra:

Uczeń:

• wyjaśnia, czym zajmuje się chemia nieorganiczna i organiczna

• wyjaśnia, od czego zależy ładunek jądra atomowego i dlaczego atom jest elektrycznie obojętny

• wykonuje obliczenia związane z pojęciami: masa atomowa, masa cząsteczkowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej (o większym stopniu trudności)

• zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych Z od 1 do 36 oraz jonów o podanym ładunku, za pomocą symboli podpowłok elektronowych s, p, d, f (zapis konfiguracji pełny i skrócony) lub schematu klatkowego, korzystając z reguły Hunda i zakazu Pauliego

• określa stan kwantowy elektronów w atomie za pomocą czterech liczb kwantowych, korzystając z praw mechaniki kwantowej

• oblicza masę atomową pierwiastka chemicznego o znanym składzie izotopowym

• oblicza procentową zawartość izotopów w pierwiastku chemicznym

• wymienia nazwiska uczonych, którzy w największym stopniu przyczynili się do zmiany poglądów na budowę materii

• wyjaśnia sposób klasyfikacji pierwiastków chemicznych w XIX w.

• omawia kryterium klasyfikacji pierwiastków chemicznych zastosowane przez Dmitrija I. Mendelejewa

• analizuje zmienność charakteru chemicznego pierwiastków grup głównych zależnie od ich położenia w układzie okresowym

• wykazuje zależność między położeniem pierwiastka chemicznego w danej grupie i bloku energetycznym a konfiguracją elektronową powłoki walencyjnej

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• wykonuje obliczenia z zastosowaniem pojęć ładunek i masa

• wyjaśnia, co to są siły jądrowe i jaki mają wpływ na stabilność jądra

• wyjaśnia, na czym polega dualizm korpuskularno-falowy

• zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych Z od 1 do 36 oraz jonów wybranych pierwiastków chemicznych, za pomocą liczb kwantowych

• wyjaśnia, dlaczego zwykle masa atomowa pierwiastka chemicznego nie jest liczbą całkowitą

• wyznacza masę izotopu promieniotwórczego na podstawie okresu półtrwania

• analizuje zmiany masy izotopu promieniotwórczego w zależności od czasu

• porównuje układ okresowy pierwiastków chemicznych opracowany przez Mendelejewa (XIX w.) ze współczesną wersją

• uzasadnia przynależność pierwiastków chemicznych do poszczególnych bloków energetycznych

• uzasadnia, dlaczego lantanowce znajdują się w grupie 3. i okresie 6., a aktynowce w grupie 3. i okresie 7.

• wymienia nazwy systematyczne superciężkich pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej większej od 100

2. Wiązania chemiczne

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcie elektroujemność

• wymienia nazwy pierwiastków elektrododatnich i elektroujemnych, korzystając z tabeli elektroujemności

• wymienia przykłady cząsteczek pierwiastków chemicznych (np. O₂, H₂) i związków chemicznych (np. H₂O, HCl)

• definiuje pojęcia: wiązanie chemiczne, wartościowość, polaryzacja wiązania, dipol

• wymienia i charakteryzuje rodzaje wiązań chemicznych (jonowe, kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane)

• podaje zależność między różnicą elektroujemności w cząsteczce a rodzajem wiązania

• wymienia przykłady cząsteczek, w których występuje wiązanie jonowe, kowalencyjne i kowalencyjne spolaryzowane

• definiuje pojęcia: orbital molekularny (cząsteczkowy), wiązanie σ, wiązanie π, wiązanie metaliczne, wiązanie wodorowe, wiązanie koordynacyjne, donor pary elektronowej, akceptor pary elektronowej

• opisuje budowę wewnętrzną metali

• definiuje pojęcie hybrydyzacja orbitali atomowych

• podaje, od czego zależy kształt cząsteczki (rodzaj hybrydyzacji)

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• omawia zmienność elektroujemności pierwiastków chemicznych w układzie okresowym

• wyjaśnia regułę dubletu elektronowego i oktetu elektronowego

• przewiduje na podstawie różnicy elektroujemności pierwiastków chemicznych rodzaj wiązania chemicznego

• wyjaśnia sposób powstawania wiązań kowalencyjnych, kowalencyjnych spolaryzowanych, jonowych i metalicznych

• wymienia przykłady i określa właściwości substancji, w których występują wiązania metaliczne, wodorowe, kowalencyjne, jonowe

• wyjaśnia właściwości metali na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego

• wyjaśnia różnicę miedzy orbitalem atomowym a orbitalem cząsteczkowym (molekularnym)

• wyjaśnia pojęcia: stan podstawowy atomu, stan wzbudzony atomu

• podaje warunek wystąpienia hybrydyzacji orbitali atomowych

• przedstawia przykład przestrzennego rozmieszczenia wiązań w cząsteczkach (np. CH₄, BF₃)

• definiuje pojęcia: atom centralny, ligand, liczba koordynacyjna

Ocena dobra:

Uczeń:

• analizuje zmienność elektroujemności i charakteru chemicznego pierwiastków chemicznych w układzie okresowym

• zapisuje wzory elektronowe (wzory kropkowe) i kreskowe cząsteczek, w których występują wiązania kowalencyjne, jonowe oraz koordynacyjne

• wyjaśnia, dlaczego wiązanie koordynacyjne nazywane jest też wiązaniem donorowo-akceptorowym

• wyjaśnia pojęcie energia jonizacji

• omawia sposób w jaki atomy pierwiastków chemicznych bloku s i p osiągają trwałe konfiguracje elektronowe (tworzenie jonów)

• charakteryzuje wiązanie metaliczne i wodorowe oraz podaje przykłady ich powstawania

• zapisuje równania reakcji powstawania jonów i tworzenia wiązania jonowego

• przedstawia graficznie tworzenie się wiązań typu σ i π

• określa wpływ wiązania wodorowego na nietypowe właściwości wody

• wyjaśnia pojęcie siły van der Waalsa

• porównuje właściwości substancji jonowych, cząsteczkowych, kowalencyjnych, metalicznych oraz substancji o wiązaniach wodorowych opisuje typy hybrydyzacji orbitali atomowych (sp, sp², sp³)

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• wyjaśnia zależność między długością wiązania a jego energią

• porównuje wiązanie koordynacyjne z wiązaniem kowalencyjnym

• proponuje wzory elektronowe (wzory kropkowe) i kreskowe dla cząsteczek lub jonów, w których występują wiązania koordynacyjne

• określa typ wiązań (σ i π) w prostych cząsteczkach (np. CO₂, N₂)

• określa rodzaje oddziaływań między atomami a cząsteczkami na podstawie wzoru chemicznego lub informacji o oddziaływaniu

• analizuje mechanizm przewodzenia prądu elektrycznego przez metale i stopione sole

• wyjaśnia wpływ rodzaju wiązania na właściwości fizyczne substancji

• przewiduje typ hybrydyzacji w cząsteczkach (np. CH₄, BF₃)

• udowadnia zależność między typem hybrydyzacji a kształtem cząsteczki określa wpływ wolnych par elektronowych na geometrię cząsteczki

3. Systematyka związków nieorganicznych

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia zjawisko fizyczne i reakcja chemiczna

• wymienia przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych znanych z życia codziennego

• definiuje pojęcia: równanie reakcji chemicznej, substraty, produkty, reakcja syntezy, reakcja analizy, reakcja wymiany

• zapisuje równania prostych reakcji chemicznych (reakcji syntezy, analizy i wymiany)

• podaje treść prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego

• interpretuje równania reakcji chemicznych w aspekcie jakościowym i ilościowym

• definiuje pojęcia tlenki i nadtlenki

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne wybranych tlenków metali i niemetali

• zapisuje równanie reakcji otrzymywania tlenków co najmniej jednym sposobem

• ustala doświadczalnie charakter chemiczny danego tlenku

• definiuje pojęcia: tlenki kwasowe, tlenki zasadowe, tlenki obojętne

• definiuje pojęcia wodorotlenki i zasady

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne wybranych wodorotlenków

• wyjaśnia różnicę między zasadą a wodorotlenkiem

• zapisuje równanie reakcji otrzymywania wybranej zasady

• definiuje pojęcia: amfoteryczność, tlenki amfoteryczne, wodorotlenki amfoteryczne

• zapisuje wzory i nazwy wybranych tlenków i wodorotlenków amfoterycznych

• definiuje pojęcia: kwasy, moc kwasu

• wymienia sposoby klasyfikacji kwasów (ze względu na ich skład, moc i właściwości utleniające)

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne kwasów

• zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów

• definiuje pojęcie sole

• wymienia rodzaje soli

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne prostych soli

• przeprowadza doświadczenie chemiczne mające na celu otrzymanie wybranej soli w reakcji zobojętniania oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• wymienia przykłady soli występujących w przyrodzie, określa ich właściwości i zastosowania

• definiuje pojęcia: wodorki, azotki, węgliki

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wymienia różnice między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną

• przeprowadza doświadczenie chemiczne mające na celu otrzymanie prostego związku chemicznego (np. FeS), zapisuje równanie przeprowadzonej reakcji chemicznej, określa jej typ oraz wskazuje substraty i produkty

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne tlenków

• zapisuje równianie reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej Z od 1 do 30

• opisuje budowę tlenków

• dokonuje podziału tlenków na kwasowe, zasadowe, obojętne i amfoteryczne

• zapisuje równania reakcji chemicznych tlenków kwasowych i zasadowych z wodą

• wymienia przykłady zastosowania tlenków

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne wodorotlenków

• opisuje budowę wodorotlenków

• zapisuje równania reakcji otrzymywania zasad

• wyjaśnia pojęcia: amfoteryczność, tlenki amfoteryczne, wodorotlenki amfoteryczne

• zapisuje równania reakcji chemicznych wybranych tlenków i wodorotlenków z kwasami i zasadami

• wymienia przykłady zastosowania wodorotlenków

• wymienia przykłady tlenków kwasowych, zasadowych, obojętnych i amfoterycznych

• opisuje budowę kwasów

• dokonuje podziału podanych kwasów na tlenowe i beztlenowe

• wymienia metody otrzymywania kwasów i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• wymienia przykłady zastosowania kwasów

• opisuje budowę soli

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne soli

• wyjaśnia pojęcia wodorosole i hydroksosole

• zapisuje równania reakcji otrzymywania wybranej soli trzema sposobami

• odszukuje informacje na temat występowania soli w przyrodzie wymienia zastosowania soli w przemyśle i życiu codziennym

Ocena dobra:

Uczeń:

• wskazuje zjawiska fizyczne i reakcje chemiczne wśród podanych przemian

• określa typ reakcji chemicznej na podstawie jej przebiegu

• stosuje prawo zachowania masy i prawo stałości składu związku chemicznego

• podaje przykłady nadtlenków i ich wzory sumaryczne

• wymienia kryteria podziału tlenków i na tej podstawie dokonuje ich klasyfikacji

• dokonuje podziału tlenków na kwasowe, zasadowe, obojętne i amfoteryczne oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych z kwasami i zasadami

• wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne, które mogą tworzyć tlenki i wodorotlenki amfoteryczne

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie zachowania tlenku glinu wobec zasady i kwasu oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych, w postaci cząsteczkowej i jonowej

• wymienia metody otrzymywania tlenków, wodorotlenków i kwasów oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• projektuje doświadczenie Reakcja tlenku fosforu(V) z wodą i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznejomawia typowe właściwości chemiczne kwasów (zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy) oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• podaje nazwy kwasów nieorganicznych na podstawie ich wzorów chemicznych

• zapisuje równania reakcji chemicznych ilustrujące utleniające właściwości wybranych kwasów

• wymienia metody otrzymywania soli

• zapisuje równania reakcji otrzymywania wybranej soli co najmniej pięcioma sposobami

• podaje nazwy i zapisuje wzory sumaryczne wybranych wodorosoli i hydroksosoli

• odszukuje informacje na temat występowania w przyrodzie tlenków i wodorotlenków, podaje ich wzory i nazwy systematyczne oraz zastosowania

• opisuje budowę, właściwości oraz zastosowania wodorków, węglików i azotków

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie charakteru chemicznego tlenków metali i niemetali oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie działania zasady i kwasu na tlenki oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• przewiduje charakter chemiczny tlenków wybranych pierwiastków i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• określa charakter chemiczny tlenków pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej Z od 1 do 30 na podstawie ich zachowania wobec wody, kwasu i zasady; zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• określa różnice w budowie cząsteczek tlenków i nadtlenków

• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku żelaza(III) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, w których wyniku można otrzymać różnymi metodami wodorotlenki trudno rozpuszczalne w wodzie; zapisuje odpowiednie równanania reakcji chemicznych

• przewiduje wzór oraz charakter chemiczny tlenku, znając produkty reakcji chemicznej tego tlenku z wodorotlenkiem sodu i kwasem chlorowodorowym

• analizuje właściwości pierwiastków chemicznych pod względem możliwości tworzenia tlenków i wodorotlenków amfoterycznych

• projektuje doświadczenie chemiczne Porównanie aktywności chemicznej metali oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• określa różnice w budowie cząsteczek soli obojętnych, hydroksosoli i wodorosoli oraz podaje przykłady tych związków chemicznych

• określa różnice w budowie cząsteczek soli obojętnych, prostych, podwójnych i uwodnionych

• projektuje doświadczenie chemiczne Ogrzewanie siarczanu(VI) miedzi(II)woda(1/5) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• ustala nazwy różnych soli na podstawie ich wzorów chemicznych

• ustala wzory soli na podstawie ich nazw

• proponuje metody, którymi można otrzymać wybraną sól i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• ocenia, które z poznanych związków chemicznych mają istotne znaczenie w przemyśle i gospodarce

• określa typ wiązania chemicznego występującego w azotkach

• zapisuje równania reakcji chemicznych, w których wodorki, węgliki i azotki występują jako substraty

4. Stechiometria

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia mol i masa molowa

• wykonuje bardzo proste obliczenia związane z pojęciami mol i masa molowa

• podaje treść prawa Avogadra wykonuje proste obliczenia stechiometryczne związane z pojęciem masy molowej
  (z zachowaniem stechiometrycznych ilości substratów i produktów reakcji chemicznej)

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie objętość molowa gazów

• wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami: mol, masa molowa, objętość molowa gazów w warunkach normalnych

• interpretuje równania reakcji chemicznych na sposób cząsteczkowy, molowy, ilościowo w masach molowych, ilościowo w objętościach molowych (gazy) oraz ilościowo w liczbach cząsteczek

• wyjaśnia, na czym polegają obliczenia stechiometryczne

• wykonuje proste obliczenia stechiometryczne związane z masą molową oraz objętością molową substratów i produktów reakcji chemicznej

Ocena dobra:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia liczba Avogadra i stała Avogadra

• wykonuje obliczenia związane z pojęciami: mol, masa molowa, objętość molowa gazów, liczba Avogadra (o większym stopniu trudności)

• wyjaśnia pojęcie wydajność reakcji chemicznej

• oblicza skład procentowy związków chemicznych

• wyjaśnia różnicę między wzorem elementarnym (empirycznym) a wzorem rzeczywistym związku chemicznego

• rozwiązuje proste zadania związane z ustaleniem wzorów elementarnych i rzeczywistych związków chemicznych

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• porównuje gęstości różnych gazów na podstawie znajomości ich mas molowych

• wykonuje obliczenia stechiometryczne dotyczące mas molowych, objętości molowych, liczby cząsteczek oraz niestechiometrycznych ilości substratów i produktów (o znacznym stopniu trudności)

• wykonuje obliczenia związane z wydajnością reakcji chemicznych

• wykonuje obliczenia umożliwiające określenie wzorów elementarnych i rzeczywistych związków chemicznych (o znacznym stopniu trudności)

5. Reakcje utleniania-redukcji. Elektrochemia

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcie stopień utlenienia pierwiastka chemicznego

• wymienia reguły obliczania stopni utlenienia pierwiastków w związkach chemicznych

• określa stopnie utlenienia pierwiastków w cząsteczkach prostych związków chemicznych

• definiuje pojęcia: reakcja utleniania-redukcji (redoks), utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja

• zapisuje proste schematy bilansu elektronowego

• wskazuje w prostych reakcjach redoks utleniacz, reduktor, proces utleniania i proces redukcji

• wymienia najważniejsze reduktory stosowane w przemyśle

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• oblicza zgodnie z regułami stopnie utlenienia pierwiastków w cząsteczkach związków nieorganicznych, organicznych oraz jonowych

• wymienia przykłady reakcji redoks oraz wskazuje w nich utleniacz, reduktor, proces utleniania i proces redukcji

• dobiera współczynniki stechiometryczne metodą bilansu elektronowego w prostych równaniach reakcji redoks

• wyjaśnia, na czym polega otrzymywanie metali z rud z zastosowaniem reakcji redoks

• wyjaśnia pojęcia szereg aktywności metali i reakcja dysproporcjonowania

Ocena dobra:

Uczeń:

• przewiduje typowe stopnie utlenienia pierwiastków chemicznych na podstawie konfiguracji elektronowej ich atomów

• analizuje równania reakcji chemicznych i określa, które z nich są reakcjami redoks

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja magnezu z chlorkiem żelaza(III) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej i podaje jego interpretację elektronową

• dobiera współczynniki stechiometryczne metodą bilansu elektronowego w równaniach reakcji redoks, w tym w reakcjach dysproporcjonowania

• określa, które pierwiastki chemiczne w stanie wolnym lub w związkach chemicznych mogą być utleniaczami, a które reduktorami

• wymienia zastosowania reakcji redoks w przemyśle i w procesach biochemicznych

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• określa stopnie utlenienia pierwiastków chemicznych w cząsteczkach i jonach złożonych

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja miedzi z azotanem(V) srebra(I)

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja miedzi ze stężonym roztworem kwasu azotowego(V)

• zapisuje równania reakcji miedzi z azotanem(V) srebra(I) oraz stężonym roztworem kwasu azotowego(V) i metodą bilansu elektronowego dobiera współczynniki stechiometryczne w obydwu reakcjach chemicznych

• analizuje szereg aktywności metali i przewiduje przebieg reakcji chemicznych różnych metali z wodą, kwasami i solami

6. Roztwory

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: roztwór, mieszanina jednorodna, mieszanina niejednorodna, rozpuszczalnik, substancja rozpuszczana, roztwór właściwy, zawiesina, roztwór nasycony, roztwór nienasycony, roztwór przesycony, rozpuszczanie, rozpuszczalność, krystalizacja

• wymienia metody rozdzielania na składniki mieszanin niejednorodnych i jednorodnych

• sporządza wodne roztwory substancji

• wymienia czynniki przyspieszające rozpuszczanie substancji w wodzie

• wymienia przykłady roztworów znanych z życia codziennego

• definiuje pojęcia: koloid (zol), żel, koagulacja, peptyzacja, denaturacja

• wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin

• odczytuje informacje z wykresu rozpuszczalności na temat wybranej substancji

• definiuje pojęcia stężenie procentowe i stężenie molowe

• wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami stężenie procentowe i stężenie molowe

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: koloid (zol), żel, koagulacja, peptyzacja, denaturacja, koloid liofobowy, koloid liofilowy, efekt Tyndalla

• wymienia przykłady roztworów o różnym stanie skupienia rozpuszczalnika i substancji rozpuszczanej

• omawia sposoby rozdzielania roztworów właściwych (substancji stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki

• wymienia zastosowania koloidów

• wyjaśnia mechanizm rozpuszczania substancji w wodzie

• wyjaśnia różnice między rozpuszczaniem a roztwarzaniem

• wyjaśnia różnicę między rozpuszczalnością a szybkością rozpuszczania substancji

• sprawdza doświadczalnie wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji

• odczytuje informacje z wykresów rozpuszczalności na temat różnych substancji

• wyjaśnia mechanizm procesu krystalizacji

• projektuje doświadczenie chemiczne mające na celu wyhodowanie kryształów wybranej substancji

• wykonuje obliczenia związane z pojęciami stężenie procentowe i stężenie molowe

 

Ocena dobra:

Uczeń:

• projektuje doświadczenie chemiczne Rozpuszczanie różnych substancji w wodzie oraz dokonuje podziału roztworów, ze względu na rozmiary cząstek substancji rozpuszczonej, na roztwory właściwe, zawiesiny i koloidy

• projektuje doświadczenie chemiczne pozwalające rozdzielić mieszaninę niejednorodną (substancji stałych w cieczach) na składniki

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie wpływu temperatury na rozpuszczalność gazów w wodzie oraz formułuje wniosek

• analizuje wykresy rozpuszczalności różnych substancji

• wyjaśnia, w jaki sposób można otrzymać układy koloidalne (kondensacja, dyspersja)

• projektuje doświadczenie chemiczne Koagulacja białka oraz określa właściwości roztworu białka jaja

• sporządza roztwór nasycony i nienasycony wybranej substancji w określonej temperaturze, korzystając z wykresu rozpuszczalności tej substancji

• wymienia zasady postępowania podczas sporządzania roztworów o określonym stężeniu procentowym lub molowym

• wykonuje obliczenia związane z pojęciami stężenie procentowe i stężenie molowe, z uwzględnieniem gęstości roztworu

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie rozpuszczalności chlorku sodu w wodzie i benzynie oraz określa, od czego zależy rozpuszczalność substancji

• wymienia przykłady substancji tworzących układy koloidalne przez kondensację lub dyspersję

• projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne Obserwacja wiązki światła przechodzącej przez roztwór właściwy i zol oraz formułuje wniose

• kwymienia sposoby otrzymywania roztworów nasyconych z roztworów nienasyconych i odwrotnie, korzystając z wykresów rozpuszczalności substancji

• wykonuje odpowiednie obliczenia chemiczne, a następnie sporządza roztwory o określonym stężeniu procentowym i molowym, zachowując poprawną kolejność wykonywanych czynności

• oblicza stężenie procentowe lub molowe roztworu otrzymanego przez zmieszanie dwóch roztworów o różnych stężeniach

• wykonuje obliczenia dotyczące przeliczania stężeń procentowych i molowych roztworów

7. Kinetyka chemiczna

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: układ, otoczenie, układ otwarty, układ zamknięty, układ izolowany, energia wewnętrzna układu, efekt cieplny reakcji, reakcja egzotermiczna, reakcja endotermiczna, proces endoenergetyczny, proces egzoenergetyczny

• definiuje pojęcia: szybkość reakcji chemicznej, energia aktywacji, kataliza, katalizator

• wymienia rodzaje katalizy

• wymienia czynniki wpływające na szybkość reakcji chemicznej

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: układ, otoczenie, układ otwarty, układ zamknięty, układ izolowany, energia wewnętrzna układu, efekt cieplny reakcji, reakcja egzotermiczna, reakcja endotermiczna, proces egzoenergetyczny, proces endoenergetyczny, praca, ciepło, energia całkowita układu

• wyjaśnia pojęcia: teoria zderzeń aktywnych, kompleks aktywny, równanie kinetyczne reakcji chemicznej

• omawia wpływ różnych czynników na szybkość reakcji chemicznej

Ocena dobra:

Uczeń:

• przeprowadza reakcje będące przykładami procesów egzoenergetycznych i endoenergetycznych oraz wyjaśnia istotę zachodzących procesów

• projektuje doświadczenie chemiczne Rozpuszczanie azotanu(V) amonu w wodzie

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja wodorowęglanu sodu z kwasem etanowym

• projektuje doświadczenie chemiczne Rozpuszczanie wodorotlenku sodu w wodzie

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja magnezu z kwasem chlorowodorowym

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja cynku z kwasem siarkowym(VI)

• wyjaśnia pojęcia szybkość reakcji chemicznej i energia aktywacji

• zapisuje równania kinetyczne reakcji chemicznych

• udowadnia wpływ temperatury, stężenia substratu, rozdrobnienia substancji i katalizatora na szybkość wybranych reakcji chemicznych, przeprowadzając odpowiednie doświadczenia chemiczne

• projektuje doświadczenie chemiczne Wpływ stężenia substratu na szybkość reakcji chemicznej i formułuje wniosek

• projektuje doświadczenie chemiczne Wpływ temperatury na szybkość reakcji chemicznej, zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej i formułuje wniosek

• projektuje doświadczenie chemiczne Rozdrobnienie substratów a szybkość reakcji chemicznej i formułuje wniosek

• projektuje doświadczenie chemiczne Katalityczna synteza jodku magnezu i formułuje wniosek

• projektuje doświadczenie chemiczne Katalityczny rozkład nadtlenku wodoru, zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej i formułuje wniosek

• podaje treść reguły van’t Hoffa

• wykonuje proste obliczenia chemiczne z zastosowaniem reguły van’t Hoffa

• określa zmianę energii reakcji chemicznej przez kompleks aktywny

• porównuje rodzaje katalizy i podaje ich zastosowania

• wyjaśnia, co to są inhibitory oraz podaje ich przykłady

• wyjaśnia różnicę między katalizatorem a inhibitorem

• rysuje wykres zmian stężenia substratów i produktów oraz szybkości reakcji chemicznej w funkcji czasu

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• udowadnia, że reakcje egzoenergetyczne należą do procesów samorzutnych, a reakcje endoenergetyczne do procesów wymuszonych

• wyjaśnia pojęcie entalpia układu

• kwalifikuje podane przykłady reakcji chemicznych do reakcji egzoenergetycznych (ΔH < 0) lub endoenergetycznych (ΔH > 0) na podstawie różnicy entalpii substratów i produktów

• wykonuje obliczenia chemiczne z zastosowaniem pojęć: szybkość reakcji chemicznej, równanie kinetyczne, reguła van’t Hoffa

• udowadnia zależność między rodzajem reakcji chemicznej a zasobem energii wewnętrznej substratów i produktów

• wyjaśnia różnice między katalizą homogeniczną, katalizą heterogeniczną i autokatalizą oraz podaje zastosowania tych procesów

8. Reakcje w wodnych roztworach elektrolitów

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia elektrolity i nieelektrolity

• omawia założenia teorii dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) Arrheniusa w odniesieniu do kwasów, zasad i soli

• definiuje pojęcia: reakcja odwracalna, reakcja nieodwracalna, stan równowagi chemicznej, stała dysocjacji elektrolitycznej, hydroliza soli

• podaje treść prawa działania mas

• podaje treść reguły przekory Le Chateliera-Brauna

• zapisuje proste równania dysocjacji jonowej elektrolitów i podaje nazwy powstających jonów

• definiuje pojęcie stopnień dysocjacji elektrolitycznej

• wymienia przykłady elektrolitów mocnych i słabych

• wyjaśnia, na czym polega reakcja zobojętniania i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej w postaci cząsteczkowej

• wskazuje w tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie związki chemiczne trudno rozpuszczalne

• zapisuje proste równania reakcji strącania osadów w postaci cząsteczkowej

• wyjaśnia pojęcie odczyn roztworu

• wymienia podstawowe wskaźniki kwasowo-zasadowe (pH) i omawia ich zastosowania

• wyjaśnia, co to jest skala pH i w jaki sposób można z niej korzystać

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia kryterium podziału substancji na elektrolity i nieelektrolity

• wyjaśnia rolę cząsteczek wody jako dipoli w procesie dysocjacji elektrolitycznej

• podaje założenia teorii Brønsteda-Lowry’ego w odniesieniu do kwasów i zasad

• podaje założenia teorii Lewisa w odniesieniu do kwasów i zasad

• zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów, zasad i soli, bez uwzględniania dysocjacji wielostopniowej

• wyjaśnia kryterium podziału elektrolitów na mocne i słabe

• porównuje moc elektrolitów na podstawie wartości ich stałych dysocjacji

• wymienia przykłady reakcji odwracalnych i nieodwracalnych

• zapisuje wzór matematyczny przedstawiający treść prawa działania mas

• wyjaśnia regułę przekory

• wymienia czynniki wpływające na stan równowagi chemicznej

• zapisuje wzory matematyczne na obliczanie stopnia dysocjacji elektrolitycznej i stałej dysocjacji elektrolitycznej

• wymienia czynniki wpływające na wartość stałej dysocjacji elektrolitycznej i stopnia dysocjacji elektrolitycznej

• zapisuje równania reakcji zobojętniania w postaci cząsteczkowej i jonowej

• analizuje tabelę rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie pod kątem możliwości przeprowadzenia reakcji strącania osadów

• zapisuje równania reakcji strącania osadów w postaci cząsteczkowej i jonowej

• wyznacza pH roztworów z użyciem wskaźników kwasowo-zasadowych oraz określa ich odczyn

Ocena dobra:

Uczeń:

• projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne Badanie zjawiska przewodzenia prądu elektrycznego i zmiany barwy wskaźników kwasowo-zasadowych w wodnych roztworach różnych związków chemicznych oraz dokonuje podziału substancji na elektrolity i nieelektrolity

• wyjaśnia założenia teorii Brønsteda–Lowry’ego w odniesieniu do kwasów i zasad oraz wymienia przykłady kwasów i zasad według znanych teorii

• stosuje prawo działania mas na konkretnym przykładzie reakcji odwracalnej, np. dysocjacji słabych elektrolitów

• zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów, zasad i soli, uwzględniając dysocjację stopniową niektórych kwasów i zasad

• wykonuje obliczenia chemiczne z zastosowaniem pojęcia stopień dysocjacji

• stosuje regułę przekory w konkretnych reakcjach chemicznych

• porównuje przewodnictwo elektryczne roztworów różnych kwasów o takich samych stężeniach i interpretuje wyniki doświadczeń chemicznych

• projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne mające na celu zbadanie przewodnictwa roztworów kwasu octowego o różnych stężeniach oraz interpretuje wyniki doświadczenia chemicznego

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcje zobojętniania zasad kwasami

• zapisuje równania reakcji zobojętniania w postaci cząsteczkowej, jonowej i skróconego zapisu jonowego

• bada odczyn wodnych roztworów soli i interpretuje wyniki doświadczeń chemicznych

• przewiduje na podstawie wzorów soli, które z nich ulegają reakcji hydrolizy oraz określa rodzaj reakcji hydrolizy

• zapisuje równania reakcji hydrolizy soli w postaci cząsteczkowej i jonowej

 

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• omawia na dowolnych przykładach kwasów i zasad różnice w interpretacji dysocjacji elektrolitycznej według teorii Arrheniusa, Brønsteda-Lowry’ego i Lewisa

• stosuje prawo działania mas w różnych reakcjach odwracalnych

• przewiduje warunki przebiegu konkretnych reakcji chemicznych w celu zwiększenia ich wydajności

• wyjaśnia mechanizm procesu dysocjacji jonowej, z uwzględnieniem roli wody w tym procesie

• zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów, zasad i soli, z uwzględnieniem dysocjacji wielostopniowej

• wyjaśnia przyczynę kwasowego odczynu roztworów kwasów oraz zasadowego odczynu roztworów wodorotlenków; zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• zapisuje równania dysocjacji jonowej, używając wzorów ogólnych kwasów, zasad i soli

• analizuje zależność stopnia dysocjacji od rodzaju elektrolitu i stężenia roztworu

• wykonuje obliczenia chemiczne korzystając z definicji stopnia dysocjacji

• omawia istotę reakcji zobojętniania i strącania osadów oraz podaje zastosowania tych reakcji chemicznych

• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie osadów trudno rozpuszczalnych wodorotlenków

• projektuje doświadczenie chemiczne Strącanie osadu trudno rozpuszczalnej soli

• zapisuje równania reakcji strącania osadów w postaci cząsteczkowej, jonowej i skróconego zapisu jonowego

• wyjaśnia zależność między pH a iloczynem jonowym wody

• posługuje się pojęciem pH w odniesieniu do odczynu roztworu i stężenia jonów H⁺ i OH^

• wyjaśnia, na czym polega reakcja hydrolizy soli

• przewiduje odczyn wodnych roztworów soli, zapisuje równania reakcji hydrolizy w postaci cząsteczkowej i jonowej oraz określa rodzaj reakcji hydrolizy

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie odczynu wodnych roztworów soli; zapisuje równania reakcji hydrolizy w postaci cząsteczkowej i jonowej oraz określa rodzaj reakcji hydrolizy

• przewiduje odczyn roztworu po reakcji chemicznej substancji zmieszanych w ilościach stechiometrycznych i niestechiometrycznych

9. Charakterystyka pierwiastków i związków chemicznych

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• wymienia najważniejsze właściwości atomu sodu na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne sodu

• zapisuje wzory najważniejszych związków sodu (NaOH, NaCl)

• wymienia najważniejsze właściwości atomu wapnia na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

• wymienia najważniejsze właściwości atomu glinu na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne glinu

• wyjaśnia, na czym polega pasywacja glinu i wymienia zastosowania tego procesu

• wyjaśnia, na czym polega amfoteryczność wodorotlenku glinu

• wymienia najważniejsze właściwości atomu krzemu na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

• wymienia zastosowania krzemu wiedząc, że jest on półprzewodnikiem

• zapisuje wzór i nazwę systematyczną związku krzemu, który jest głównym składnikiem piasku

• wymienia najważniejsze składniki powietrza i wyjaśnia, czym jest powietrze

• wymienia najważniejsze właściwości atomu tlenu na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

• zapisuje równania reakcji spalania węgla, siarki i magnezu w tlenie

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne oraz zastosowania tlenu

• wyjaśnia, na czym polega proces fotosyntezy i jaką rolę odgrywa w przyrodzie

• wymienia najważniejsze właściwości atomu azotu na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne azotu

• zapisuje wzory najważniejszych związków azotu (kwasu azotowego(V), azotanów(V)) i wymienia ich zastosowania

• wymienia najważniejsze właściwości atomu siarki na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne siarki

• zapisuje wzory najważniejszych związków siarki (tlenku siarki(IV), tlenku siarki(VI), kwasu siarkowego(VI) i siarczanów(VI))

• wymienia najważniejsze właściwości atomu chloru na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

• zapisuje wzory najważniejszych związków chloru (kwasu chlorowodorowego i chlorków)

• określa, jak zmienia się moc kwasów beztlenowych fluorowców wraz ze zwiększaniem się masy atomów fluorowców

• podaje kryterium przynależności pierwiastków chemicznych do bloków s, p, d oraz f

• wymienia nazwy i symbole chemiczne pierwiastków bloku s

• wymienia właściwości fizyczne, chemiczne oraz zastosowania wodoru i helu

• podaje wybrany sposób otrzymywania wodoru i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• zapisuje wzór tlenku i wodorotlenku dowolnego pierwiastka chemicznego należącego do bloku s

• wymienia nazwy i symbole chemiczne pierwiastków chemicznych bloku p

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne borowców oraz wzory tlenków borowców i ich charakter chemiczny

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne węglowców oraz wzory tlenków węglowców
  i ich charakter chemiczny

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne azotowców oraz przykładowe wzory tlenków, kwasów i soli azotowców

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne tlenowców oraz przykładowe wzory związków tlenowców (tlenków, nadtlenków, siarczków i wodorków)

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne fluorowców oraz przykładowe wzory związków fluorowców

• podaje, jak zmienia się aktywność chemiczna fluorowców wraz ze zwiększaniem się liczby atomowej

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne helowców oraz omawia ich aktywność chemiczną

• omawia zmienność aktywności chemicznej i charakteru chemicznego pierwiastków chemicznych bloku p

• wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne bloku d

• zapisuje konfigurację elektronową atomów manganu i żelaza

• zapisuje konfigurację elektronową atomów miedzi i chromu, uwzględniając promocję elektronu

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne związków chemicznych, które tworzy chrom

• podaje, od czego zależy charakter chemiczny związków chromu

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne związków chemicznych, które tworzy mangan

• podaje, od czego zależy charakter chemiczny związków manganu

• omawia aktywność chemiczną żelaza na podstawie znajomości jego położenia w szeregu napięciowym metali

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne związków żelaza oraz wymienia ich właściwości

• wymienia nazwy systematyczne i wzory sumaryczne związków miedzi oraz omawia ich właściwości

• wymienia typowe właściwości pierwiastków chemicznych bloku d

• omawia podobieństwa we właściwościach pierwiastków chemicznych w grupach układu okresowego i zmienność tych właściwości w okresach

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• przeprowadza doświadczenie chemiczne Badanie właściwości sodu oraz formułuje wniosek

• przeprowadza doświadczenie chemiczne Reakcja sodu z wodą oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• omawia właściwości fizyczne i chemiczne sodu na podstawie przeprowadzonych doświadczeń chemicznych oraz znajomości położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne najważniejszych związków sodu (m.in. NaNO₃) oraz omawia ich właściwości

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne wapnia na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych oraz przeprowadzonych doświadczeń chemicznych

• zapisuje wzory i nazwy chemiczne wybranych związków wapnia (CaCO₃, CaSO₄ · 2 H₂O, CaO, Ca(OH)₂) oraz omawia ich właściwości

• omawia właściwości fizyczne i chemiczne glinu na podstawie przeprowadzonych doświadczeń chemicznych oraz znajomości położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym

• wyjaśnia pojęcie pasywacji oraz rolę, jaką odgrywa ten proces w przemyśle materiałów konstrukcyjnych

• wyjaśnia, na czym polega amfoteryczność wodorotlenku glinu, zapisując odpowiednie równania reakcji chemicznych

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne krzemu na podstawie znajomości położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym

• wymienia składniki powietrza i określa, które z nich są stałe, a które zmienne

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne tlenu oraz azotu na podstawie znajomości ich położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

• wyjaśnia zjawisko alotropii na przykładzie tlenu i omawia różnice we właściwościach odmian alotropowych tlenu

• wyjaśnia, na czym polega proces skraplania gazów oraz kto i kiedy po raz pierwszy skroplił tlen oraz azot

• przeprowadza doświadczenie chemiczne Otrzymywanie tlenu z manganianu(VII) potasu oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• przeprowadza doświadczenie chemiczne Spalanie węgla, siarki i magnezu w tlenie oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• wyjaśnia rolę tlenu w przyrodzie

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne najważniejszych związków azotu i tlenu (N₂O₅, HNO₃, azotany(V))

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne siarki na podstawie jej położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych oraz wyników przeprowadzonych doświadczeń chemicznych

• wymienia odmiany alotropowe siarki

• charakteryzuje wybrane związki siarki (SO₂, SO₃, H₂SO₄, siarczany(VI), H₂S, siarczki)

• wyjaśnia pojęcie higroskopijność

• wyjaśnia pojęcie woda chlorowa i omawia, jakie ma właściwości

• przeprowadza doświadczenie chemiczne Działanie chloru na substancje barwne i formułuje wniosek

• zapisuje równania reakcji chemicznych chloru z wybranymi metalami

• wymienia właściwości fizyczne i chemiczne chloru na podstawie jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych oraz wyników przeprowadzonych doświadczeń chemicznych

• proponuje doświadczenie chemiczne, w którego wyniku można otrzymać chlorowodór w reakcji syntezy oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• proponuje doświadczenie chemiczne, w którego wyniku można otrzymać chlorowodór z soli kamiennej oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• wyjaśnia kryterium przynależności pierwiastków chemicznych do poszczególnych bloków energetycznych i zapisuje strukturę elektronową wybranych pierwiastków chemicznych bloku s

• wyjaśnia, dlaczego wodór i hel należą do pierwiastków bloku s

• przeprowadza doświadczenie chemiczne, w którego wyniku można otrzymać wodór

• omawia sposoby otrzymywania wodoru i helu oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• zapisuje wzory ogólne tlenków i wodorotlenków pierwiastków chemicznych bloku s

• zapisuje strukturę elektronową powłoki walencyjnej wybranych pierwiastków chemicznych bloku p

• omawia zmienność charakteru chemicznego tlenków węglowców

• omawia zmienność charakteru chemicznego tlenków azotowców

• omawia sposób otrzymywania, właściwości i zastosowania amoniaku

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne wybranych soli azotowców

• omawia obiegi azotu i tlenu w przyrodzie

• omawia zmienność charakteru chemicznego tlenków siarki, selenu i telluru

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne związków chemicznych tlenowców

• wyjaśnia zmienność aktywności chemicznej tlenowców wraz ze zwiększaniem się ich liczby atomowej

• omawia zmienność właściwości fluorowców

• wyjaśnia zmienność aktywności chemicznej i właściwości utleniających fluorowców

• zapisuje wzory i nazwy systematyczne kwasów tlenowych i beztlenowych fluorowców oraz omawia zmienność mocy tych kwasów

• omawia typowe właściwości pierwiastków chemicznych bloku p

• zapisuje strukturę elektronową zewnętrznej powłoki wybranych pierwiastków chemicznych bloku d

Ocena dobra:

Uczeń:

• omawia podobieństwa i różnice we właściwościach metali i niemetali na podstawie znajomości ich położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

• projektuje doświadczenie chemiczne Działanie roztworów mocnych kwasów na glin oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• projektuje doświadczenie chemiczne Pasywacja glinu w kwasie azotowym(V) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• porównuje budowę wodorowęglanu sodu i węglanu sodu

• zapisuje równanie reakcji chemicznej otrzymywania węglanu sodu z wodorowęglanu sodu

• wskazuje hydrat wśród podanych związków chemicznych oraz zapisuje równania reakcji prażenia tego hydratu

• omawia właściwości krzemionki

• omawia sposób otrzymywania oraz właściwości amoniaku i soli amonowych

• zapisuje wzory ogólne tlenków, wodorków, azotków i siarczków pierwiastków chemicznych bloku s

• wyjaśnia zmienność charakteru chemicznego pierwiastków chemicznych bloku s

• zapisuje wzory ogólne tlenków, kwasów tlenowych, kwasów beztlenowych oraz soli pierwiastków chemicznych bloku p

• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie siarki plastycznej i formułuje wniosek

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości tlenku siarki(IV) i formułuje wniosek

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) i formułuje wniosek

• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie siarkowodoru z siarczku żelaza(II) i kwasu chlorowodorowego oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• omawia właściwości tlenku siarki(IV) i stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI)

• omawia sposób otrzymywania siarkowodoru

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie aktywności chemicznej fluorowców oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• porównuje zmienność aktywności chemicznej oraz właściwości utleniających fluorowców wraz ze zwiększaniem się ich liczby atomowej

• wyjaśnia bierność chemiczną helowców

• charakteryzuje pierwiastki chemiczne bloku p pod względem zmienności właściwości, elektroujemności, aktywności chemicznej i charakteru chemicznego

• wyjaśnia, dlaczego wodór, hel, litowce i berylowce należą do pierwiastków chemicznych bloku s

• porównuje zmienność aktywności litowców i berylowców w zależności od położenia danego pierwiastka chemicznego w grupie

• zapisuje strukturę elektronową pierwiastków chemicznych bloku d, z uwzględnieniem promocji elektronu

• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku chromu(III) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja wodorotlenku chromu(III) z kwasem i zasadą oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• projektuje doświadczenie chemiczne Utlenianie jonów chromu(III) nadtlenkiem wodoru w środowisku wodorotlenku sodu oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja dichromianu(VI) potasu z azotanem(III) potasu w środowisku kwasu siarkowego(VI), zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej oraz udowadnia, że jest to reakcja redoks (wskazuje utleniacz, reduktor, proces utleniania i proces redukcji)

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja chromianu(VI) sodu z kwasem siarkowym(VI) oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja manganianu(VII) potasu z siarczanem(IV) sodu w środowiskach kwasowym, obojętnym i zasadowym, zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych oraz udowadnia, że są to reakcje redoks (wskazuje utleniacz, reduktor, proces utleniania i proces redukcji)

• wyjaśnia zależność charakteru chemicznego zwiazków chromu i manganu od stopni utlenienia związków chromu i manganu w tych zwiazkach chemicznych

• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku miedzi(II) i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości wodorotlenku miedzi(II) i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku żelaza(II) i badanie jego właściwości oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• projektuje doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku żelaza(III) i badanie jego właściwości oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• charakteryzuje pierwiastki chemiczne bloku d

• rozwiązuje chemografy dotyczące pierwiastków chemicznych bloków s, p oraz d

 

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości amoniaku i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• projektuje doświadczenie chemiczne Badanie właściwości kwasu azotowego(V) i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• przewiduje podobieństwa i różnice we właściwościach sodu, wapnia, glinu, krzemu, tlenu, azotu, siarki i chloru na podstawie ich położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

• wyjaśnia różnice między tlenkiem, nadtlenkiem i ponadtlenkiem

• przewiduje i zapisuje wzór strukturalny nadtlenku sodu

• projektuje doświadczenie chemiczne Działanie kwasu i zasady na wodorotlenek glinu oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych w sposób cząsteczkowy i jonowy

• projektuje doświadczenie chemiczne Reakcja chloru z sodem oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej w postaci cząsteczkowej i jonowej

• rozróżnia tlenki obojętne, kwasowe, zasadowe i amfoteryczne wśród tlenków omawianych pierwiastków chemicznych

• zapisuje równania reakcji chemicznych, potwierdzające charakter chemiczny danego tlenku

• omawia i udowadnia zmienność charakteru chemicznego, aktywności chemicznej oraz elektroujemności pierwiastków chemicznych bloku s

• udowadnia zmienność właściwości związków chemicznych pierwiastków chemicznych bloku s

• omawia i udowadnia zmienność właściwości, charakteru chemicznego, aktywności chemicznej oraz elektroujemności pierwiastków chemicznych bloku p

• udowadnia zmienność właściwości związków chemicznych pierwiastków chemicznych bloku p

• projektuje doświdczenie chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości związków manganu, chromu, miedzi i żelaa

• rozwiązuje chemografy o dużym stopniu trudności dotyczące pierwiastków chemicznych bloków s, p oraz d

• omawia typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków chemicznych 17. grupy, z uwzględnieniem ich zachowania wobec wody i zasad

 

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z chemii

To jest chemia 2 zakres rozszerzony klasa III.

Propozycje wymagań programowych na poszczególne oceny (IV etap edukacyjny) przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz w części 2 podręcznika dla liceum ogólnokształcącego i technikum To jest chemia 2. Chemia organiczna, zakres rozszerzony

1. Chemia organiczna jako chemia związków węgla

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcie chemii organicznej

• wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład związków organicznych

• określa najważniejsze właściwości atomu węgla na podstawie położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym pierwiastków

• wymienia odmiany alotropowe węgla definiuje pojęcie hybrydyzacji orbitali atomowych

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie chemii organicznej

• określa właściwości węgla na podstawie położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym pierwiastków

• omawia występowanie węgla w przyrodzie

• wymienia odmiany alotropowe węgla i ich właściwości

• wyjaśnia, dlaczego atom węgla w większości związków chemicznych tworzy cztery wiązania kowalencyjne

Ocena dobra:

Uczeń:

• porównuje historyczną definicję chemii organicznej z definicją współczesną

• wyjaśnia przyczynę różnic między właściwościami odmian alotropowych węgla

• wymienia przykłady nieorganicznych związków węgla i przedstawia ich właściwości

• charakteryzuje hybrydyzację jako operację matematyczną, a nie proces fizyczny

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• przedstawia rozwój chemii organicznej

• ocenia znaczenie związków organicznych i ich różnorodność

• analizuje sposoby otrzymywania fulerenów i wymienia ich rodzaje

• wykrywa obecność węgla, wodoru, tlenu, azotu i siarki w związkach organicznych

• proponuje wzór empiryczny (elementarny) i rzeczywisty (sumaryczny) danego związku organicznego

2. Węglowodory

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: węglowodory, alkany, alkeny, alkiny, szereg homologiczny węglowodorów, grupa alkilowa, reakcje podstawiania (substytucji), przyłączania (addycji), polimeryzacji, spalania, rzędowość atomów węgla, izomeria położeniowa i łańcuchowa

• definiuje pojęcia: stan podstawowy, stan wzbudzony, wiązania typu  i , rodnik, izomeria

• podaje kryterium podziału węglowodorów ze względu na rodzaj wiązania między atomami węgla w cząsteczce

• zapisuje wzory ogólne alkanów, alkenów, alkinów i na ich podstawie wyprowadza wzory sumaryczne węglowodorów

• zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne oraz podaje nazwy systematyczne węglowodorów nasyconych i nienasyconych o liczbie atomów węgla od 1 do

• zapisuje wzory przedstawicieli poszczególnych szeregów homologicznych węglowodorów oraz podaje ich nazwy, właściwości i zastosowania

• zapisuje równania reakcji spalania i bromowania metanu

• zapisuje równania reakcji spalania, uwodorniania oraz polimeryzacji etenu i etynu

• wymienia przykłady węglowodorów aromatycznych (wzór, nazwa, zastosowanie)

• wymienia rodzaje izomerii

• wymienia źródła występowania węglowodorów w przyrodzie

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: węglowodory, alkany, cykloalkany, alkeny, alkiny, grupa alkilowa, areny

• wyjaśnia pojęcia: stan podstawowy, stan wzbudzony, wiązania typu  i , reakcja substytucji, rodnik, izomeria

• zapisuje konfigurację elektronową atomu węgla w stanie podstawowym i wzbudzonym

• zapisuje wzory ogólne alkanów, alkenów i alkinów na podstawie wzorów czterech pierwszych członów ich szeregów homologicznych

• przedstawia sposoby otrzymywania: metanu, etenu i etynu oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• przedstawia właściwości metanu, etenu i etynu oraz zapisuje równania reakcji chemicznych, którym ulegają

• podaje nazwy systematyczne izomerów na podstawie wzorów półstrukturalnych

• stosuje zasady nazewnictwa systematycznego alkanów (proste przykłady)

• zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego węglowodorów

• zapisuje równania reakcji bromowania, uwodorniania oraz polimeryzacji etenu i etynu

• określa rzędowość dowolnego atomu węgla w cząsteczce węglowodoru

• wyjaśnia pojęcie aromatyczności na przykładzie benzenu

• wymienia reakcje, którym ulega benzen (spalanie, bromowanie z użyciem katalizatora, uwodornianie, nitrowanie i sulfonowanie)

• wymienia przykłady (wzory i nazwy) homologów benzenu

• wymienia przykłady (wzory i nazwy) arenów wielopierścieniowych

• wyjaśnia pojęcia: izomeria łańcuchowa, położeniowa, funkcyjna, cis-trans

• wymienia przykłady izomerów cis i trans oraz wyjaśnia różnice między nimi

Ocena dobra:

Uczeń:

• określa przynależność węglowodoru do danego szeregu homologicznego na podstawie jego wzoru sumarycznego

• charakteryzuje zmianę właściwości węglowodorów w zależności od długości łańcucha węglowego

• określa zależność między rodzajem wiązania (pojedyncze, podwójne, potrójne) a typem hybrydyzacji

• otrzymuje metan, eten i etyn oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• wyjaśnia, w jaki sposób tworzą się w etenie i etynie wiązania typu  i 

• wyjaśnia, na czym polega izomeria konstytucyjna i podaje jej przykłady

• podaje nazwę systematyczną izomeru na podstawie wzoru półstrukturalnego i odwrotnie (przykłady o średnim stopniu trudności)

• określa typy reakcji chemicznych, którym ulega dany węglowodór i zapisuje ich równania

• zapisuje mechanizm reakcji substytucji na przykładzie bromowania metanu

• odróżnia doświadczalnie węglowodory nasycone od nienasyconych

• wyjaśnia budowę pierścienia benzenowego (aromatyczność)

• bada właściwości benzenu, zachowując szczególne środki ostrożności

• zapisuje równania reakcji chemicznych, którym ulega benzen (spalanie, bromowanie z użyciem katalizatora i bez, uwodornianie, nitrowanie i sulfonowanie)

• wyjaśnia, na czym polega kierujący wpływ podstawników

• omawia kierujący wpływ podstawników i zapisuje równania reakcji chemicznych

• charakteryzuje areny wielopierścieniowe, zapisuje ich wzory i podaje nazwy

• bada właściwości naftalenu

• podaje nazwy izomerów cis-trans węglowodorów o kilku atomach węgla

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• przewiduje kształt cząsteczki, znając typ hybrydyzacji

• wyjaśnia na dowolnych przykładach mechanizmy reakcji: substytucji, addycji i eliminacji oraz przegrupowania wewnątrzcząsteczkowego

• proponuje kolejne etapy substytucji i zapisuje je na przykładzie chlorowania etanu

• zapisuje mechanizm reakcji addycji na przykładzie reakcji etenu z chlorem

• zapisuje wzory strukturalne dowolnych węglowodorów (izomerów) oraz określa typ izomerii

• projektuje i doświadczalnie identyfikuje produkty całkowitego spalania węglowodorów

• zapisuje równania reakcji spalania węglowodorów z zastosowaniem wzorów ogólnych węglowodorów

• udowadnia, że dwa węglowodory o takim samym składzie procentowym mogą należeć do dwóch różnych szeregów homologicznych

• projektuje doświadczenia chemiczne dowodzące różnic we właściwościach węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych

3. Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: grupa funkcyjna, fluorowcopochodne, alkohole mono- i polihydroksylowe, fenole, aldehydy, ketony, kwasy karboksylowe, estry, aminy, amidy

• zapisuje wzory i podaje nazwy grup funkcyjnych, które występują w związkach organicznych

• zapisuje wzory i nazwy wybranych fluorowcopochodnych

• zapisuje wzory metanolu i etanolu, podaje ich właściwości oraz wpływ na organizm człowieka

• podaje zasady nazewnictwa systematycznego fluorowcopochodnych, alkoholi monohydroksylowych i polihydroksylowych, aldehydów, ketonów, estrów, amin, amidów i kwasów karboksylowych

• zapisuje wzory ogólne alkoholi monohydroksylowych, aldehydów, ketonów, kwasów karboksylowych, estrów, amin i amidów

• zapisuje wzory półstrukturalne i sumaryczne czterech pierwszych członów szeregu homologicznego alkoholi

• określa, na czym polega proces fermentacji alkoholowej

• zapisuje wzór glicerolu, podaje jego nazwę systematyczną, właściwości i zastosowania

• zapisuje wzór fenolu, podaje jego nazwę systematyczną, właściwości i zastosowania

• zapisuje wzory aldehydów mrówkowego i octowego, podaje ich nazwy systematyczne

• omawia metodę otrzymywania metanalu i etanalu

• wymienia reakcje charakterystyczne aldehydów

• zapisuje wzór i określa właściwości acetonu jako najprostszego ketonu

• zapisuje wzory kwasu mrówkowego i octowego, podaje ich nazwy systematyczne, właściwości i zastosowania

• omawia, na czym polega proces fermentacji octowej

• podaje przykład kwasu tłuszczowego

• określa, co to są mydła i podaje sposób ich otrzymywania

• zapisuje dowolny przykład reakcji zmydlania

• omawia metodę otrzymywania estrów, podaje ich właściwości i zastosowania

• definiuje tłuszcze jako specyficzny rodzaj estrów

• podaje, jakie właściwości mają tłuszcze i jaką funkcję pełnią w organizmie człowieka

• dzieli tłuszcze na proste i złożone oraz wymienia przykłady takich tłuszczów

• zapisuje wzór metyloaminy i określa jej właściwości

• zapisuje wzór mocznika i określa jego właściwości

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: grupa funkcyjna, fluorowcopochodne, alkohole mono-i polihydroksylowe, fenole, aldehydy, ketony, kwasy karboksylowe, estry, aminy, amidy

• omawia metody otrzymywania i zastosowania fluorowcopochodnych węglowodorów

• wyjaśnia pojęcie rzędowości alkoholi i amin

• zapisuje wzory 4 pierwszych alkoholi w szeregu homologicznym i podaje ich nazwy systematyczne

• wyprowadza wzór ogólny alkoholi monohydroksylowych na podstawie wzorów czterech pierwszych członów szeregu homologicznego tych związków chemicznych

• podaje nazwy systematyczne alkoholi metylowego i etylowego

• zapisuje równania reakcji chemicznych, którym ulegają fluorowcopochodne (spalanie, reakcje z sodem i z chlorowodorem)

• zapisuje równanie reakcji fermentacji alkoholowej i wyjaśnia złożoność tego procesu

• zapisuje wzór glikolu, podaje jego nazwę systematyczną, właściwości i zastosowania

• zapisuje równanie reakcji spalania glicerolu oraz równanie reakcji glicerolu z sodem

• zapisuje wzór ogólny fenoli, podaje źródła występowania, otrzymywanie i właściwości fenolu (benzenolu)

• zapisuje wzory czterech pierwszych aldehydów w szeregu homologicznym i podaje ich nazwy systematyczne

• zapisuje równanie reakcji otrzymywania aldehydu octowego z etanolu

• wyjaśnia przebieg reakcji charakterystycznych aldehydów na przykładzie aldehydu mrówkowego (próba Tollensa i próba Trommera)

• wyjaśnia zasady nazewnictwa systematycznego ketonów

• omawia metody otrzymywania ketonów

• zapisuje wzory czterech pierwszych kwasów karboksylowych w szeregu homologicznym i podaje ich nazwy systematyczne

• zapisuje równanie reakcji fermentacji octowej jako jednej z metod otrzymywania kwasu octowego

• omawia właściwości kwasów mrówkowego i octowego (odczyn, palność, reakcje z metalami, tlenkami metali i zasadami); zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• omawia zastosowania kwasu octowego

• zapisuje wzory trzech kwasów tłuszczowych, podaje ich nazwy i wyjaśnia, dlaczego są zaliczane do wyższych kwasów karboksylowych

• otrzymuje mydło sodowe (stearynian sodu), bada jego właściwości i zapisuje równanie reakcji chemicznej

• wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji

• zapisuje wzór ogólny estru

• zapisuje równanie reakcji otrzymywania octanu etylu i omawia warunki, w jakich zachodzi ta reakcja chemiczna

• przeprowadza reakcję otrzymywania octanu etylu i bada jego właściwości

• omawia miejsca występowania i zastosowania estrów

• dzieli tłuszcze ze względu na pochodzenie i stan skupienia

• wyjaśnia, na czym polega reakcja zmydlania tłuszczów

• podaje kryterium podziału tłuszczów na proste i złożone

• omawia ogólne właściwości lipidów oraz ich podział

• wyjaśnia budowę cząsteczek amin, ich rzędowość i nazewnictwo systematyczne

• wyjaśnia budowę cząsteczek amidów

• omawia właściwości oraz zastosowania amin i amidów

Ocena dobra:

Uczeń:

• omawia właściwości fluorowcopochodnych węglowodorów

• porównuje właściwości alkoholi monohydroksylowych o łańcuchach węglowych różnej długości

• bada doświadczalnie właściwości etanolu i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych (rozpuszczalność w wodzie, palność, reakcja z sodem, odczyn, działanie na białko jaja, reakcja z chlorowodorem)

• wykrywa obecność etanolu

• bada doświadczalnie właściwości glicerolu (rozpuszczalność w wodzie, palność, reakcja glicerolu z sodem)

• bada doświadczalnie charakter chemiczny fenolu w reakcji z wodorotlenkiem sodu i zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• omawia kierujący wpływ podstawników oraz zapisuje równania reakcji bromowania i nitrowania fenolu

• przeprowadza próby Tollensa i Trommera dla aldehydu octowego

• zapisuje równania reakcji przedstawiające próby Tollensa i  Trommera dla aldehydów mrówkowego i octowego

• wyjaśnia, na czym polega próba jodoformowa i u jakich ketonów zachodzi

• bada doświadczalnie właściwości acetonu i wykazuje, że ketony nie mają właściwości redukujących

• bada doświadczalnie właściwości kwasu octowego oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych (palność, odczyn, reakcje z magnezem, tlenkiem miedzi(II) i wodorotlenkiem sodu)

• bada doświadczalnie właściwości kwasu stearynowego i oleinowego (reakcje z wodorotlenkiem sodu oraz z wodą bromową) i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• porównuje właściwości kwasów karboksylowych zmieniające się w zależności od długości łańcucha węglowego

• wyjaśnia mechanizm reakcji estryfikacji

• przeprowadza hydrolizę octanu etylu i zapisuje równanie reakcji chemicznej

• proponuje sposób otrzymywania estru kwasu nieorganicznego, zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• przeprowadza reakcję zmydlania tłuszczu i zapisuje równanie reakcji chemicznej

• zapisuje równanie reakcji hydrolizy tłuszczu

• bada doświadczalnie zasadowy odczyn aniliny oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej

• bada właściwości amidów

• zapisuje równanie reakcji hydrolizy acetamidu

• bada doświadczalnie właściwości mocznika jako pochodnej kwasu węglowego

• przeprowadza reakcję hydrolizy mocznika i zapisuje równanie tej reakcji

• zapisuje równanie reakcji kondensacji mocznika i wskazuje wiązanie peptydowe w cząsteczce powstałego związku chemicznego

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• wyjaśnia przebieg reakcji polimeryzacji fluorowcopochodnych

• porównuje doświadczalnie charakter chemiczny alkoholi mono- i polihydroksylowych na przykładzie etanolu i glicerolu

• wyjaśnia zjawisko kontrakcji etanolu

• ocenia wpływ pierścienia benzenowego na charakter chemiczny fenolu

• wykrywa obecność fenolu

• porównuje budowę cząsteczek oraz właściwości alkoholi i fenoli

• proponuje różne metody otrzymywania alkoholi i fenoli oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• wykazuje, że aldehydy można otrzymać w wyniku utleniania alkoholi
  I-rzędowych, zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• udowadnia, że aldehydy mają właściwości redukujące, przeprowadza odpowiednie doświadczenia i zapisuje równania reakcji chemicznych

• przeprowadza reakcję polikondensacji formaldehydu z fenolem, zapisuje jej równanie i wyjaśnia, czym różni się ona od reakcji polimeryzacji

• proponuje różne metody otrzymywania aldehydów oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• wyjaśnia, dlaczego w wyniku utleniania alkoholi I-rzędowych powstają aldehydy, natomiast II-rzędowych – ketony

• analizuje i porównuje budowę cząsteczek oraz właściwości aldehydów i ketonów

• udowadnia, że aldehydy i ketony o tej samej liczbie atomów węgla są względem siebie izomerami

• dokonuje klasyfikacji kwasów karboksylowych ze względu na długość łańcucha węglowego, charakter grupy węglowodorowej oraz liczbę grup karboksylowych

• porównuje właściwości kwasów nieorganicznych i karboksylowych na wybranych przykładach

• ocenia wpływ wiązania podwójnego w cząsteczce na właściwości kwasów tłuszczowych

• proponuje różne metody otrzymywania kwasów karboksylowych oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• zapisuje równania reakcji powstawania estrów różnymi sposobami i podaje ich nazwy systematyczne

• udowadnia, że estry o takim samym wzorze sumarycznym mogą mieć różne wzory strukturalne i nazwy

• projektuje i wykonuje doświadczenie wykazujące nienasycony charakter oleju roślinnego

• udowadnia, że aminy są pochodnymi zarówno amoniaku, jak i węglowodorów

• udowadnia na dowolnych przykładach, na czym polega różnica w rzędowości alkoholi i amin

• wyjaśnia przyczynę zasadowych właściwości amoniaku i amin

• porównuje przebieg reakcji hydrolizy acetamidu w środowisku kwasu siarkowego(VI) i wodorotlenku sodu

4. Wielofunkcyjne pochodne węglowodorów

Ocena dopuszczająca:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: czynność optyczna, chiralność, asymetryczny atom węgla, izomeria optyczna, enancjomery

• definiuje pojęcia: hydroksykwasy, aminokwasy, białka, węglowodany, reakcje charakterystyczne

• zapisuje wzór najprostszego hydroksykwasu i podaje jego nazwę

• zapisuje wzór najprostszego aminokwasu i podaje jego nazwę

• omawia rolę białka w organizmie

• podaje sposób, w jaki można wykryć obecność białka

• dokonuje podziału węglowodanów na proste i złożone, podaje po jednym przykładzie każdego z nich (nazwa, wzór sumaryczny)

• omawia rolę węglowodanów w organizmie człowieka

• określa właściwości glukozy, sacharozy, skrobi i celulozy oraz wymienia źródła występowania tych substancji w przyrodzie

• zapisuje równania reakcji charakterystycznych glukozy i skrobi

Ocena dostateczna:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: czynność optyczna, chiralność, asymetryczny atom węgla, izomeria optyczna, enancjomery

• konstruuje model cząsteczki chiralnej

• wyjaśnia pojęcia: koagulacja, wysalanie, peptyzacja, denaturacja białka, fermentacja alkoholowa, fotosynteza, hydroliza

• wyjaśnia, czym są: reakcje biuretowa i ksantoproteinowa

• wyjaśnia pojęcie dwufunkcyjne pochodne węglowodorów

• wymienia miejsca występowania oraz zastosowania kwasów mlekowego i salicylowego

• zapisuje równanie reakcji kondensacji dwóch cząsteczek glicyny i wskazuje wiązanie peptydowe

• zapisuje wzór ogólny węglowodanów oraz dzieli je na cukry proste, dwucukry i wielocukry

• wie, że glukoza jest aldehydem polihydroksylowym i wyjaśnia tego konsekwencje, zapisuje wzór liniowy cząsteczki glukozy

• omawia reakcje charakterystyczne glukozy

• wyjaśnia znaczenie reakcji fotosyntezy w przyrodzie oraz zapisuje równanie tej reakcji chemicznej

• zapisuje równania reakcji hydrolizy sacharozy i skrobi oraz podaje nazwy produktów

• wymienia różnice w budowie cząsteczek skrobi i celulozy

• potrafi wykryć obecność skrobi w badanej substancji

• omawia miejsca występowania i zastosowania sacharydów

Ocena dobra:

Uczeń:

• analizuje wzory strukturalne substancji pod kątem czynności optycznej

• omawia sposoby otrzymywania i właściwości hydroksykwasów

• wyjaśnia, co to jest aspiryna

• bada doświadczalnie glicynę i wykazuje jej właściwości amfoteryczne

• zapisuje równania reakcji powstawania di- i tripeptydów z różnych aminokwasów oraz zaznacza wiązania peptydowe

• wyjaśnia, co to są aminokwasy kwasowe, zasadowe i obojętne oraz podaje odpowiednie przykłady

• wskazuje asymetryczne atomy węgla we wzorach związków chemicznych

• bada skład pierwiastkowy białek

• przeprowadza doświadczenia: koagulacji, peptyzacji oraz denaturacji białek

• bada wpływ różnych czynników na białko jaja

• przeprowadza reakcje charakterystyczne białek

• bada skład pierwiastkowy węglowodanów

• bada właściwości glukozy i przeprowadza reakcje charakterystyczne z jej udziałem

• bada właściwości sacharozy i wykazuje, że jej cząsteczka nie zawiera grupy aldehydowej

• bada właściwości skrobi

• wyjaśnia znaczenie biologiczne sacharydów

Ocena bardzo dobra:

Uczeń:

• analizuje schemat i zasadę działania polarymetru

• zapisuje wzory perspektywiczne i projekcyjne wybranych związków chemicznych

• oblicza liczbę stereoizomerów na podstawie wzoru strukturalnego związku chemicznego

• zapisuje równania reakcji chemicznych potwierdzających obecność grup funkcyjnych w hydroksykwasach

• wyjaśnia pojęcia diastereoizomery, mieszanina racemiczna

• udowadnia właściwości amfoteryczne aminokwasów oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych

• analizuje tworzenie się wiązań peptydowych na wybranym przykładzie

• podaje przykłady aminokwasów białkowych oraz ich skrócone nazwy trzyliterowe

• zapisuje równanie reakcji powstawania tripeptydu, np. Ala-Gly-Ala, na podstawie znajomości budowy tego związku chemicznego

• analizuje białka jako związki wielkocząsteczkowe, opisuje ich struktury

• analizuje etapy syntezy białka

• projektuje doświadczenie wykazujące właściwości redukcyjne glukozy

• doświadczalnie odróżnia glukozę od fruktozy

• zapisuje i interpretuje wzory glukozy: sumaryczny, liniowy i pierścieniowy

• zapisuje wzory taflowe i łańcuchowe glukozy i fruktozy, wskazuje wiązanie półacetalowe

• zapisuje wzory taflowe sacharozy i maltozy, wskazuje wiązanie półacetalowe i wiązanie O-glikozydowe

• przeprowadza hydrolizę sacharozy i bada właściwości redukujące produktów tej reakcji chemicznej

• analizuje właściwości skrobi i celulozy wynikające z różnicy w budowie ich cząsteczek

• analizuje proces hydrolizy skrobi i wykazuje złożoność tego procesu

• proponuje doświadczenia umożliwiające wykrycie różnych grup funkcyjnych